Społeczna i wychowawcza rola teatru ludowego w Drugiej Rzeczypospolitej

Ewelina Podgajna

Streszczenie w języku polskim


Teatr ludowy był zjawiskiem niezwykłym w życiu kulturalnym okresu Drugiej Rzeczypospolitej o ogromnym zasięgu oddziaływania, zróżnicowanej geografii i przynależności organizacyjnej. Był przejawem potrzeb duchowych mieszkańców polskiej wsi, a także istotnym instrumentem odziaływania na warstwę chłopską. Stał się motorem przyspieszającym kształtowanie świadomości politycznej i narodowej chłopów, ważną szkołą wychowania patriotycznego i obywatelskiego. Głównym celem funkcjonowania teatrów ludowych była aktywizacja społeczności wiejskiej w ich własnym środowisku. Z reguły nawoływano do działalności społecznej, ale także politycznej, zrzeszania się w organizacjach ludowych, spółdzielniach, organizacjach kobiecych, a także namawiano do korzystania z praw obywatelskich. W granych przedstawieniach budowano zróżnicowaną narrację i oprawę: od poradnictwa, przez pochwałę usamodzielnienia, rozbudzania godności chłopskiej, po patriotyczną postawę obywatelską. Teatr ludowy przyczyniał się do rozwoju życia gospodarczego, wpływał pozytywnie na postawę moralną młodego pokolenia, pobudzał troskę o estetyczny wygląd zabudowań i całej wsi, wyrażał także troskę o poprawę sytuacji higienicznej i zdrowotnej ludności wiejskiej. Szczególną rangę w tym zakresie przypisywano wychowaniu uwzględniającemu kulturę sanitarną i popularyzowanie wiedzy o zdrowiu przez teatr. Wyrażano pogląd, że zachowania antyhigieniczne wynikają z braku wiedzy i odpowiednich nawyków, dlatego chętnie poruszano te sprawy w przedstawieniach. Prowadzono zatem za pomocą teatrów ludowych wielokierunkową działalność społeczno-oświatową, wychowawczą w zakresie upowszechniania kultury na wsi, edukacji z zakresu zagadnień gospodarczych, społecznych i politycznych. 

Słowa kluczowe


teatr ludowy, amatorski ruch artystyczny, ruch ludowy, dwudziestolecie międzywojenne

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła

Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wydział Oświaty, sygn. 169.

Źródła drukowane

Bień A., Cierniak J., Teatry ludowe w Polsce. Dotychczasowy rozwój ruchu. Możliwości ideowe i organizacyjne na przyszłość, Warszawa 1928.

Cierniak J., Źródła i nurty polskiego teatru ludowego. Wybór pism, inscenizacji i listów, oprac. i słowem opatrzył A. Olcha, Warszawa 1963.

Pamiętnik nr 6 gospodarza średniorolnego z powiatu ostrowskiego, województwa białostockiego, [w:] Pamiętniki chłopów, Seria II, Warszawa 1936.

Słowo o kulturze chłopa polskiego. Referat J. Cierniaka na konferencji zwołanej przez Prezydium Rady Ministrów w sprawie kultury wsi 28 maja 1936 roku, „Praca Oświatowa”, Warszawa 1936, nr 7.

Ważniejsze postulaty wsi w dziedzinie oświaty. Przemówienie prof. F. Bujaka na posiedzeniu Państwowej Rady Oświecenia Publicznego dnia 28 listopada 1938 roku, „Wieś i Państwo” 1939, nr 1.

Zawieyski J., O Jędrzeju Cierniaku i jego teatrze, [w:] J. Cierniak, Zaborowska nuta, oprac. J. Zawieyski, wstępem poprzedzili S. Pigoń, J. Zawieyski, Warszawa 1956.

Prasa

„Nasza Drużyna” 1921

„Prosto z Mostu” 1935

„Przyjaciel Młodzieży” 1931

„Siew” 1922, 1923

„Teatr Ludowy” 1925, 1927, 1932, 1967

Monografie i opracowania zbiorowe

Bruszta J., Chłopskie źródła kultury, Warszawa 1985.

Dahlig P., Problemy teatrów ludowych, [w:] idem, Tradycje muzyczne a ich przemiany. Między kulturą ludową, popularną i elitarną Polski międzywojennej, Warszawa 1998.

Indraszczyk A., Adam Bień 1899–1998. Działalność społeczna i polityczna, Warszawa 2005.

Jachymek J., Ruch ludowy, [w:] Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001.

Łysiak S., Współczesny teatr ludowy. Studium wybranych zespołów z Lubelskiego, Podkarpackiego i Świętokrzyskiego, Sandomierz 2012.

Pastuszka S.J., Amatorski ruch artystyczny na wsi polskiej 1918–1939, Kielce 1994.

Pastuszka S.J., Teatr amatorski na wsi polskiej w okresie II Rzeczypospolitej, Kielce 1990.

Pastuszka S.J., Teatr ludowy w II Rzeczypospolitej, Warszawa–Kielce 1995.

Podgórska E., Oświata i szkolnictwo na wsi w okresie międzywojennym, [w:] Historia chłopów polskich, t. 3, Okres II Rzeczypospolitej i okupacji hitlerowskiej, red. J. Inglot, Warszawa 1980.

Szaflik J.R., Dzieje Ochotniczych Straży Pożarnych, Warszawa 1985.

Zawistowicz-Adamska K., Społeczność wiejska, Warszawa 1958.

Artykuły naukowe w czasopismach

Wilczyński L., Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży na Śląsku w okresie II Rzeczypospolitej, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2002, t. 35, z. 1.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2021.7.2.125-138
Data publikacji: 2022-01-16 11:27:49
Data złożenia artykułu: 2022-01-15 22:17:57


Statystyki


Widoczność abstraktów - 898
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Ewelina Podgajna

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.