Polityka narodowościowa Ukrainy w latach 2000–2022

Yuliia Halakhova

Streszczenie w języku polskim


Celem było zrozumienie uwarunkowań i mało znanych procesów wpływających na politykę narodowościową Ukrainy. Poznanie ładu rozwoju społeczno-kulturowego Ukrainy, w której istnieją mniejszości narodowe (ważne były ich status prawny oraz postawa obywatelska). Polityka narodowościowa Ukrainy jest ukształtowana i realizowana w niezwykle złożonej sytuacji politycznej. W tym przypadku panujące realia społeczno-polityczne wpływają na kształtowanie się stosunków międzyetnicznych oraz kierunku rozwoju państwa ukraińskiego w kontekście polityki narodowościowej. Zakres temporalny objął lata 2000–2022. Badanie problemu w dłuższym czasie pozwala określić dynamikę i zachodzące zmiany w polityce narodowościowej Ukrainy. Analizowane są dokumenty państwowe do[1]tyczące zapewnienia ochrony praw mniejszości narodowej zgodnie z międzynarodowymi standardami. Warto zaznaczyć, że działania wspólnot etnicznych wpływają na charakter i treść programów oraz ustaw przyjmowanych przez organy władzy państwowej. Tendencje separatystyczne są traktowane jako główne zagrożenie dla integralności i suwerenności Ukrainy. Wraz z tym zidentyfikowano mechanizmy zapobiegające separatyzmowi w kontekście wpływu ze środowiska międzynarodowego. Warto podkreślić, że zmiana struktury narodowościowej i  językowej powoduje zmianę świadomości przez narzucenie odmiennych wartości i  interesów narodowych korzystnych dla innych grup etnicznych. Tożsamość narodowa Ukraińców przez długi czas była zjawiskiem problematycznym. Ważną przesłanką było wskazanie głównych zbieżnych celów oraz interesów Ukraińców i mniejszości narodowych. Postawa narodowa Ukraińców ciągle się zmieniała w wyniku zewnętrznych wpływów, w tym wojny rosyjsko-ukraińskiej, jednak zawierała niezmienne, zakorzenione w świadomości historycznej przejawy − miłość do Ojczyzny, ducha jedności, opartego na dorobku historycznym i wartościach obywatelskich.


Słowa kluczowe


polityka narodowościowa, mniejszości narodowe, stosunki międzyetniczne, prawa mniejszości narodowych, ruchy separatystyczne, świadomość narodowa, idea narodowościowa

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła

Dokumenty

Agresja Rosji na Ukrainę  pierwsze dwa tygodnie wojny. Raport specjalny, inf. 17 VII 2023.

Deklaracja o Suwerenności Państwowej Ukrainy z dnia 16 lipca 1990 roku, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 31.

Deklaracja wiedeńska i Program działania z dnia 25 czerwca 1993, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 995_504, art. 19.

Kabinet Ministriv Ukrainy „Pro zatverdzhennia Polozhennia pro Derzhavnu sluzhbu Ukrainy z etnopolityki ta svobody sovisti ta vnesennia zmin do Polozhennia pro Ministerstvo kultury Ukrainy”, Iz zminamy, vnesenymy zghidno z Postanovoiu KM. N. 885 vid 16.10.2019

Konstytucja Ukrainy z dnia 24 czerwca 1996 r., Dz. Ust. RN Ukrainy, nr 30.

Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych z dnia 1 lutego 1995, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 703/97-BP, art. 7.

Mizhnarodnyi pakt pro hromadianski ta politychni prava, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 2148-VIII.

O mniejszościach narodowych na Ukrainie, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 2827-IX.

Proekt Zakona Ukraynы ot 4 lypnia 2013 o kontseptsyy hosudarstvennoi эtnonatsyonalnoi polytyky Ukraynы, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 2560a.

Proekt Zakona Ukraynы ot 4 lypnia 2013 o kontseptsyy hosudarstvennoi эtnonatsyonalnoi polytyky Ukraynы”, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 2560a.

Ustawa o Gwardii Narodowej Ukrainy z dnia 1 stycznia 2021 roku”, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 876-VII.

Ustawa z dnia 13 maja 2014 roku o uchodźcach i osobach potrzebujących dodatkowej lub czasowej pomocy, „Vidomosti Verkhovnoi Rady” (VV), nr 3671-VI.

Zakon Ukrainy pro bizhentsiv ta osib, yaki potrebuiut dodatkovoho abo tymchasovoho zakhystu, [online] https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1251-vii.

Materiały internetowe

Derzhavnyi komitet statystyky Ukrainy, [online] http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality, „Pro kilkist i sklad naselennia za pidsumkamy Vseukrainskoho perepysu naselennia 2001 roku”, inf. 06 V 2021.

Derzhavnyi komitet statystyky Ukrainy, [online] http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/language, „Movnyi sklad naselennia”, inf. 09 VI 2023.

Dolia UPTs MP v Ukraini: doroha vid khramu, [online] https://zn.ua/project/church/, inf. 19 VII 2023.

Fond Demokratychni Initsiatyvy, „2015-y, politychni pidsumky  dumka naselennia”, [online] https://dif.org.ua/article/2015-y-politichni-pidsumki-dumka-naselennya, inf. 09 VI 2023.

Fond Demokratychni Initsiatyvy, „Hromadska dumka: pidsumky 2014 roku”, [online] https://dif.org.ua/article/gromadska-dumka-pidsumki-2014-roku, inf. 9 VI 2023.

Holos Ukrainy, [online] http://www.golos.com.ua/article/260484, „Deklaratsiia Orhanizatsii Obiednanykh Natsii pro prava korinnykh narodiv”, inf. 8 VI 2023.

KMIS: Kilkist virian UPTs MP vpala do chotyrokh vidsotkiv, [online] https://www.dw.com/uk/opytuvannia-ponad-polovyna-ukraintsiv-viriany-ptsu-chotyry-vidsotky-upts-mp/a-62727186, inf. 19 VII 2023.

Kompleksne doslidzhennia: Yak viina zminyla mene ta krainu. Pidsumky roku, [online] https://ratinggroup.ua/research/ukraine/kompleksne_dosl_dzhennya_yak_v_yna_zm_nila_mene_ta_kra_nu_p_dsumki_roku.html?fbclid=IwAR1YWCsipqYKpxwaoXPryWZCJa3vgir1_T74Ekil-Km0pIUqNzQWFVCet04, inf. 18 VII 2023.

Na okkupyrovannoi terrytoryy Donetskoi oblasty prozhyvaet prymerno 1,7 mln chelovek – Zhebryvskyi, [online] http://www.segodnya.ua/regions/donetsk/na-okkupirovannoy-territorii-doneckoy-oblastiprozhivaet-primerno-17-mln-chelovek-627768.html, inf. 9 VI 2023.

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Rosja uznaje „republiki ludowe” w Donbasie, [online] https://www.pism.pl/publikacje/rosja-uznaje-republiki-ludowe-w-donbasie, inf. 10 VI 2023.

Razumkov centre, [online] https://razumkov.org.ua/uploads/article/2019_Religiya.pdf, „Der zhava i tserkva v Ukraini-2019: pidsumky roku i perspektyvy rozvytku vidnosyn”, inf. 14 VII 2023.

Rosyjska aneksja ukraińskich obwodów na forum ONZ, [online] https://www.pism.pl/publikacje/rosyjska-aneksja-ukrainskich-obwodow-na-forum-onz, inf. 18 VII 2023.

Sovet Federatsyy, Luhanskaia Narodnaia Respublyka, [online] http://council.gov.ru/services/reference/10820/, inf. 09 VI 2023.

Strona internetowa Humanitarnyi rozvytok, „Analiz prohram politychnykh partii”, [online] https://spa.ukma.edu.ua/programs, inf. 07 VI 2023.

Strona internetowa Ukrainska pravda, [online] https://www.pravda.com.ua/articles/2005/01/23/3006391/, „Promova prezydenta Ukrainy Viktora Yushchenka na Maidani”, inf. 03 V 2023.

Ukrinform, „Mova ta identychnist v Ukraini na kinets 2022 roku”, [online] https://www.ukrinform.ua/rubric-society/3648933-mova-ta-identicnist-v-ukraini-na-kinec-2022go-zbruc.html, inf. 10 VI 2023.

V Donetske prozhyvaet bolee 100 natsyonalnostei, [online] http://ura.dn.ua/07.11.2013/147678.html, inf. 09 VI 2023.

Literatura naukowa

Opracowania zwarte

Antonyuk O., Formuvannya etnopolityki ukrayins’koyi derzhavy: istorychni ta teoretyko metodolohichni zasady, Kyyiv 1999.

Baluk W., Koalicje gabinetowe na Ukrainie w latach 2002–2012, Lublin 2012.

Baluk W., Koncepcje polityki narodowościowej Ukrainy. Tradycje i współczesność, Wrocław 2002.

Baluk W., Kształtowanie systemu partyjnego Ukrainy w okresie transformacji ustrojowej (1987–2004), Wrocław 2006.

Kozyrska А., Pluralizm wyznaniowy a integracja narodu ukraińskiego po 1990 roku, Toruń 2014.

Voytyuk O., Tatarzy Krymscy. Sytuacja narodu w warunkach zmieniających się państwowości, Białystok 2018.

Yevtukh V., Pro natsional’nu ideyu, etnichni menshyny, mihratsiyi, Kyyiv 2000.

Zhulyns’kyy M., Natsional’na kul’tura za umov formuvannya novoyi suspil’noyi solidarnosti v Ukrayini, Kyyiv 2010.

Zorina V. Yu., Starchenko R. A., Stepanova V.V., Etnicheskaya i etnopoliticheskaya karta Kryma, Moskva 2017.

Artykuły naukowe

Andrusieczko P., Zmiany struktury narodowościowej i językowej na Ukrainie w kontekście wyników spisu powszechnego z 2001 roku, „Sprawy Narodowościowe” 2004, nr 24–25.

Baluk W., Doroshko M., Historia – płaszczyzna wpływu w relacjach rosyjsko-ukraińskich w latach 2014–2022, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2022, nr 4.

Baluk W., Ukraińscy  między tożsamością polityczną a etniczną w okresie demokratyzacji, [w:] Studia z nauk społecznych i humanistycznych. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Bernarda Janusza Albina w siedemdziesiątą rocznice urodzin, red. M. S. Wolański, W. Baluk, Wrocław 2006. DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.7.

Bieleń S., Identyfikacja Rosji w stosunkach międzynarodowych, [w:] Polityka zagraniczna Rosji, red. S. Bieleń, M. Ruś, Warszawa 2008, s. 21.

Bobryk W., W historycznym potrzasku. Polityka wyznaniowa państwa a procesy etniczne na Ukrainie, [w:] Polityka etniczna. Teorie, koncepcje, wyzwania, red. H. Chałupczak, R. Zenderowski, E. Pogorzała, T. Browarek, Lublin 2015.

Browarek T., Polityka etniczna i jej uwarunkowania w perspektywie badawczej, [w:] Uwarunkowania polityki etnicznej państwa polskiego po 1989 roku, Lublin 2018.

Czubocha K., Separatyzm etniczny w dobie praw człowieka – nowe wyzwanie dla państwa narodowego i społeczności międzynarodowej, Toruń 2012.

Fedinets’ Ch., Pitannya ugors’koї menshini Zakarpattya na suchasnomu etapі ugors’ko-ukraїns’kikh diplomatichnikh vіdnosin, „Strategіchnі prіoriteti” 2018, nr 1 (46).

Gmerek T., Edukacja tubylcza a szkolnictwo głównego nurtu – konteksty teoretyczne, „Studia Edukacyjne” 2016, nr 41.

Horowitz D. L., Irredentas and Secessions: Adjacent Phenomena, Neglected Connections, „International Journal of Comparative Sociology” 1992, vol. 33, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1177/002071529203300108.

Kłymonczuk W., Ukraina w poszukiwaniu wolności  od Rewolucji Godności do wyborów parlamentarnych w 2014 roku, „Wschód Europy” 2015, nr 1 (2). DOI: https://doi.org/10.17951/we.2015.1.2.93.

Konarski W., Krótkie wprowadzenie do terminologii etnokulturowej, Kwartalnik Naukowy OAP UW „e-Politikon” 2012, nr 2.

Kresina I. O., Polityko-pravovi mekhanizmy formuvannya natsional’noyi identychnosti naselennya Donbasu, „Naukova zapyska”, Kyyiv 2015.

Maliszewska A., Ograniczenia w kształtowaniu się społeczeństwa obywatelskiego na Ukrainie, „Adeptus” 2015, nr 5. DOI: https://doi.org/10.11649/a.2015.005.

Malski M., Zińko I., Mniejszości narodowe w systemie politycznym Ukrainy, „Studia Europejskie” 2020, nr 1. DOI: https://doi.org/10.33067/SE.1.2020.6.

Marczewska-Rytko M., Pomarański M., Separatyzm i ruch separatystyczny – analiza terminologiczna, [w:] Ruchy separatystyczne, red. M. Marczewska-Rytko, M. Pomarański, Lublin 2019.

Menkiszak M., Domańska M., Żochowski P., Rosja ogłasza aneksję czterech regionów Ukrainy, „Ośrodek Studiów Wschodnich”, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-10-03/rosja-oglasza-aneksje-czterech-regionow-ukrainy, inf. 10 VI 2023.

Miłoszewska D., „Gazeta Wyborcza” a pomarańczowa rewolucja, [online] https://repozytorium.amu.edu.pl/bits tream/10593/963/1/Gazeta%20Wyborcza%20%20pomara%c5%84czowa%20rewolucja.pdf, inf. 10 VI 2023.

Mykhal’chenko M., Ukrayins’ka mriya ta natsional’na ideya: heneza, vzayemodiya, „Politychnyy menedzhment” 2009, nr 6.

Piechowska M., Sytuacja społeczno-polityczna Tatarów Krymskich, [online] https://pism.pl/publikacje/Sytuacja_spolecznopolityczna_Tatarow_krymskich>, inf. 10 VI 2023.

Reznik O., Volya ukrayintsiv do borot’by u viyni v konteksti formuvannya politychnoyi natsiyi, [w:] Ukrayins’ke suspil’stvo v umovakh viyny 2022, red. Ye. Holovakha, S. Makeyeva, Kyyiv 2022.

Riabczuk M., Między „Dzikim Zachodem” a WNP: ambiwalentna transformacja Ukrainy, [w:] Dziedzictwo kulturowe w XXI wieku. Szanse i wyzwania, red. M. A. Murzyn, J. Purchla, Kraków 2007.

Rogozińska A., Kijowski majdan  symbol narodowego przewrotu i jego reperkusje w opiniach prasy polskiej, „Polityka i Bezpieczeństwo” 2016, nr 7.

Savoyska S. V., Movno-separatystychni tendentsiyi u politychnomu prostori Ukrayiny, „Politychnyy menedzhment”, 2008, nr 2.

Studennej-Srukwy M., Ukraiiński Donbas. Oblicza tożsamości regionalne, Poznań 2014.

Szumski A., Status prawny Donieckiej Republiki Ludowej i Ługańskiej Republiki Ludowej, „Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2015, nr 1 (3).

Świeżak P., Znaczenie ruchu rusińskiego na Ukrainie, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2008, nr 7–8.

Teres N., Jakubowski A., Polityka etniczna Ukrainy, [w:] Polityka etniczna współczesnych państw Europy Środkowo-Wschodniej, red. H. Chałupczak, R. Zenderowski, W. Baluk, Lublin 2015.

Tokarev A. A., Institutsionalizatsiya ukrainskogo natsionalizma: ideologicheskiye razlichiya mezhdu partiyami «Svoboda» i «Praviy Sektor», „Vestnik MGIMO-Universiteta” 2014, nr 6 (39).

Tovt M., Rol’ i znachushchist’ zakhystu prav natsional’nykh menshyn u dvostoronnikh ukrayins’kouhors’kykh vidnosynakh, „Stratehichni priorytety” 2018, nr 1 (46).

Tyshchenko Yu., Politychni partiyi ta natsional’ni menshyny v otsinkakh ekspertiv. Zvit za rezul’tatamy ekspertnoho opytuvannya „Prava natsional’nykh menshyn, etnichnykh hrup na politychnu uchast’ u vybornykh orhanakh”, < http://www.ucipr.org.ua/publicdocs/party-national_minority2013.pdf >.

Voynalovych V., Heopolitychni oriyentatsiyi hromadyan Ukrayiny yak vyyav tsyvilizatsiynoyi identychnosti ukrayins’koho suspil’stva, „Naukovi zapysky”, nr 2 (82).

Voytyuk O., Prawy Sektor oraz jego przyszłość w polityce wewnętrznej Ukrainy, „Studia Politologiczne” 2016, nr 42.

Wozniak T., Sprzemierzona Ukraina. Przyczynek do kształtowania się ukraińskiego narodu politycznego, [w:] Ukraina, red. B. J. Albin, W. Baluk, Wrocław 2002.

Zvarych I., Vplyv rehionalizmu na polityzatsiyu etnichnosti, [w:] Suchasna ukrayins’ka polityka: Polityky i politolohy pro neyi, red. M. I. Mykhal’chenko, Kyyiv 2008.

Żyła M., Separatyzm rosyjski i rosyjskojęzyczny na Ukrainie, [w:] Ruchy separatystyczne, red. M. Marczewska-Rytko, M. Pomarański, Lublin 2019.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2023.9.1.91-121
Data publikacji: 2023-12-31 17:00:32
Data złożenia artykułu: 2023-12-31 13:48:25


Statystyki


Widoczność abstraktów - 490
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Yuliia Halakhova

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.