Narodowość i język w monarchii austro-węgierskiej
Streszczenie w języku polskim
Przed I wojną światową monarchia austro-węgierska była jednym z największych państw Europy, które zamieszkiwało kilkanaście grup etnicznych i w którym posługiwano się kilkoma językami. Jednym z wyzwań dla niej po „obudzeniu narodowym” pod wpływem Wiosny Ludów i zmianach w społeczeństwie była kwestia językowa. Przez długi czas myśliciele polityczni różnych narodowości występowali z rozmaitymi propozycjami zreformowania monarchii, aby utrzymać ją w całości i zadowolić wszystkich. Utrzymanie tego heterogenicznego tworu przez wytworzenie pewnej równowagi sił z uwzględnieniem aspiracji różnych grup językowych było bardzo trudne. W części „austriackiej” monarchii rządy były oparte na pluralistycznej polityce etnicznej, wzmacniającej, a nie osłabiającej stabilność polityczną. W części „węgierskiej”, pomimo głoszonych zasad daleko posuniętej tolerancji, w obawie przed majoryzacją przez elementy słowiańskie i rumuńskie prowadzono „madziaryzację”, która spychała rolę języków regionalnych do znaczenia lokalnych narzeczy. Błędną politykę językową i narodowościową Węgry przypłaciły utratą dwóch trzecich swojej powierzchni. Jakkolwiek przy wszystkich swych wadach monarchia stanowiła jednak pierwszy model szerszego „domu europejskiego” w czasach nowożytnych. Stara Austria może być przykładem zarówno słusznych, jak i błędnych prób podejścia do rozwiązywania problemów społecznych, etnicznych czy wyznaniowych oraz stanowi niewyczerpalny materiał do badań naukowych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Batowski H., Rozpad Austro-Węgier 1914–1918, [w:] Sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Warszawa–Kraków 1965.
Bauer O., Die Nationalitӓtenfrage und die Sozialdemokratie, Wien 1907.
Bieńkowski W., Das soziale, politische und kulturelle Leben Österreich-Ungarns in den Jahren 1901–1905 im Lichte der Briefe aus Wien (Listy z Wiednia) von Kazimierz Kelles-Krauz, „Studia Austro-Polonica”, nr 2, Warszawa–Kraków 1980.
Bled J.-P., Francois-Ferdinand d’Autriche, Paris 2012.
Bled J.-P., Francois-Joseph, Paris 1987.
Bӧdy P., Joseph Eӧtvӧs and the Modernization of Hungary 1840–1870, Philadelphia 1972.
Der Erste Weltkrieg und der Vielvӧlkerstaat. Symposium 4, ed. Heeresgeschichtliches Museum, Acta, November 2011.
Die Habsburgermonarchie 1848–1918. Band III. Die Vӧlker des Reiches, Wien 1980.
Die letzten Jahre der Donaumonarchie. Der erste Vielvӧlkerstaat im Europa des frühen 20. Jahrhunderts, ed. M. Cornwall.
Etudes Danubiennnes, Tome XXVII, Numéro 1–2, Année 2011/Francois-Ferdinand: du Belvédère à Sarajevo.
Eӧtvӧs J., Die Garantien der Macht und Einheit Österreichs, Leipzig 1859.
Fischhof A., Österreich und die Bürgschaften sienes Bestandes, Wien 1869.
Hantsch H., Die Nationalitӓtenfrage im alten Österreich. Das Problem der konstruktiven Reichsgestaltung, Wien 1953.
Hodza M., Federation in Central Europe, London 1942.
Hugelmann K.-G., Das Nationalitӓtrecht des alten Österreich, Wien 1934.
Jászi O., The dissolution of the Habsburg Monarchy, Chicago 1961.
Kann R.A., A History of the Habsburg Empire, 1526–1918, Berkley–Los Angeles–London 1974.
Kłoczowski J., Łaszkiewicz H., East Central Europe in European History. Themes and Debates, Lublin 2009.
Koralka J., Frantisek Palacky (1798–1876), der Historiker der Tschechen im ӧsterreichischen Vielvӧlkerstaat. Studien zur Geschichte der ӧsterreichisch-ungarischen Monarchie, Bd. 30, Wien 2007.
Koralka J., Tschechen im Habsburgerreich und in Europa 1815–1914, Wien–München 1991.
Masaryk T.G., Ceska otazka, Praha 1895.
Mommsen H., Die Sozialdemokratie und die Nationalitӓtenfrage im habsburgischen Vielvӧlkerstaat. I. Das Rinden um die supranationale Integration der zisleithanischen Arbeiterbewegung (1867–1907), Wien 1963.
Nation, Ethnizitӓt und Staat in Mitteleuropa, ed. Urs Altermatt, Wien–Kӧln–Weimar 1996.
Palacky F., Idea statu rakouského, Praha 1907.
Popovici A.V., Die VereinigtenStaaten von Groβ-Österreich. Politische Studien zur Lӧsung der nationalen Fragen und staatsrechtlichen Krisen in Österreich-Ungarn, Leipzig 1906.
Redlich J., Das ӧsterreichische Staats-und Reichsproblem, 1+2. Leipzig 1920–26.
Seipel I., Nation und Staat, Wien 1917.
Sked A., The Decline and Fall af the Habsburg Empire 1815–1918, London 1989.
Spronger R. (Renner K.), Der Kampf der ӧsterreichischen Nationen um den Staat. Das nationale Problem als Verfassungs-und Verwaltuntsfrage, Wien–Leipzig 1902.
Stourzh G., Die Gleichberechtigung der Nationalitӓten in der Verfassung und Verwaltung Österreichs 1848–1918, Wien 1985.
Szujski J., Kilka prawd z dziejów naszych, ku rozważaniu w chwili obecnej, Kraków 1869.
Tarnowski S., Ludwik Wodzicki. Wspomnienia pośmiertne, Kraków 1894.
Urban O., Ceska spolecnost 1848–1918, Praha 1982.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2017.3.2.169
Data publikacji: 2018-07-20 12:05:38
Data złożenia artykułu: 2018-07-20 11:58:58
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Jakub Forst-Battaglia
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.