Petersburskie wystąpienie Kassym-Żomart Tokajewa: uwarunkowania, treść i konsekwencje z punktu widzenia relacji w trójkącie Rosja–Kazachstan–Chiny

Аннотация

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak zmieniły się relacje pomiędzy Kazachstanem a dwoma kluczowymi mocarstwami Rosją i Chinami zaangażowanymi w politykę regionu Azji Centralnej w świetle rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie.

Punktem wyjścia do dyskusji na temat złożonych relacji w trójkącie Rosja–Kazachstan–Chiny jest wystąpienie Kassym-Żomart Tokajewa podczas Międzynarodowego Forum Ekonomicznego w Petersburgu w czerwcu 2022 r. Wywołało ono lawinę komentarzy wskazujących, że Kazachstan w warunkach wojny-rosyjsko-ukraińskiej, obaw przed sankcjami ze strony Zachodu i w trosce o stabilny rozwój społeczno-gospodarczy napędzany dochodami ze sprzedaży surowców naturalnych nie jest gotów do wspierania Rosji w konfrontacji z Zachodem. Zdecydowanie zamierza natomiast podążać ścieżką chińską, upatrując w Pekinie wpływowego patrona, który powstrzyma Moskwę przed agresywnymi działaniami wobec Kazachstanu.

Podstawę teoretyczną artykułu stanowi koncepcja omni-enmeshment (wszechwplatania). W literaturze przedmiotu przyjmuje się twierdzenie, że jej realizacja zapewniła Kazachstanowi stabilność, bezpieczeństwo i ciągłość istnienia reżimu politycznego związanego z osobą Nursułtana Nazarbajewa. Autorzy zakładają, że koncepcja ta mogła być urzeczywistniana tak długo, jak zaangażowane w regionie mocarstwa utrzymywały równowagę w stosunkach wzajemnych. Wojna z Ukrainą i konfrontacja z Zachodem sprawiły, że Rosja zburzyła kazachski model porządku międzynarodowego w regionie. Może podejmować agresywne działania wobec Kazachstanu, ten bowiem niedostatecznie zadbał o bezpieczeństwo infrastrukturalne swoich powiązań energetycznych z Zachodem.

Kazachstan przez wiele lat unikał zobowiązań klientelistycznych wobec któregoś z mocarstwa, jednak w obliczu działań Rosji wyraźnie skłania się w stronę poszukiwania protekcji ze strony Chin, które gotowe są przyjąć brzemię odpowiedzialności za bezpieczeństwo regionu, w trosce o bezpieczeństwo i powodzenie realizacji Inicjatywy Pasa i Szlaku.