Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail ‘Бер літо горбом, а осінь торбом’ – łemkowskie przysłowia ludowe półrocza letnio-jesiennego we wsi Świątkowa Wielka
Streszczenie w języku polskim
Analiza łemkowskich przysłów ludowych z książki Bolesława Bawolaka daje podstawę do rekonstrukcji utrwalonych w kulturze i języku sądów na temat zasad prowadzenia gospodarstwa domowego, zależności między zjawiskami przyrodniczymi i ich wpływem na życie człowieka w okresie letnio-jesiennym. W analizowanym materiale znaleźć można przysłowia kalendarzowe, w których oprócz wskazówek dotyczących prawidłowego gospodarowania, zbioru zasad i norm obowiązujących na wsi, zawarto szereg prognoz meteorologicznych, powstałych w oparciu o wieloletnie obserwacje przyrody. Przysłowia kalendarzowe to ważna część kultury ludowej każdego narodu. Gromadzenie i analiza gwarowych mądrości ludowych, świadectw dawnej kultury, codziennych zwyczajów, wiedzy o świecie i wrażliwości dawnych pokoleń stanowi także podstawę do opisu zmian, jakie dokonywały się w tych wspólnotach na przestrzeni lat. Artykuł został oparty na materiale frazematycznym ze Świątkowej Wielkiej, co stanowi o jego wartości językowej, jest także przyczynkiem do opisu kultury narodu, który w latach 1945–1947 r. musiał opuścić swoje ziemie rodzinne.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Afeltowicz 2012: Aftelowicz, Beata. “Proper Names in Polish Folk Proverbs.” In Mrovecova, Ljuba, ed. Paroemias of the Slavic Nations VI: 14–23. Ostrava University Press, 2012. [In Polish: Aftelowicz, Beata. „Udział nazw własnych w przysłowiach ludowych.” W: Mrověcová, Ljuba, red. Parémie národů slovanských VI: 14–23. Ostrava: Ostravská univerzita v Ostravě, Filozofická fakulta, 2012.]
Bartminski 2006: Bartminski, Jerzy. Linguistic Bases of the Perception of the World. Lublin: UMCS Press, 2006. [In Polish: Bartmiński, Jerzy. Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2006.]
Bawolak 2021: Bawolak, Boleslaw. Lemko Proverbs and Sayings from Swiatkowa Wielka and the Surrounding Area. Siercza: Zyznowski, 2021. [In Polish: Bawolak, Bolesław. Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic / Лемківскы приповідкы і приказкы зо Святковы Великой і околиц. Siercza: Wydawnictwo Żyznowski, 2021.]
Bielak 2014: Bielak, Agata. “The Linguistic-Cultural Portrait of Saint John the Baptist in Polish Folk Tradition.” In Szadura, Joanna, ed. Stories about Cultures I: 97–110. Lublin: Polihymnia, 2014. [In Polish: Bielak, Agata. „Językowo-kulturowy obraz świętego Jana Chrzciciela w polskiej tradycji ludowej.” W: Szadura, Joanna, red. Gawędy o kulturach I: 97–110. Lublin: Polihymnia, 2014.]
Blin-Olbert 1994: Blin-Olbert, Danuta. “Lemko Yearly Rituals.” In Czajkowski, Jerzy, ed. Lemkos in History and Culture of the Carpathians: 313–352. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego, 1994. [In Polish: Blin-Olbert, Danuta. „Rok obrzędowy u Łemków.” W: Czajkowski, Jerzy, red. Łemkowie w historii i kulturze Karpat: 313–352. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego, 1994.]
Chomiak 2017: Chomiak, Miroslawa. “Lemko Proverbs about Nature, Weather, Fortune-Telling and Work.” In Lubocha-Kruglik, Jolanta & Oksana Malysa, eds. The World Behind the Text: 73–88. Katowice: Slask. [In Polish: Chomiak, Mirosława. „Łemkowskie przysłowia o przyrodzie, pogodzie, wróżbach i pracy.” W: Lubocha-Kruglik, Jolanta & Oksana Małysa, red. Świat za tekstem: 73–88. Katowice: Śląsk, 2017.]
Hampl 2012: Hampl, Lubomir. Fowl in Czech and Polish Phraseology. Conceptualization – Perception – Reflection. Bielsko-Biala: ATH, 2012. [In Polish: Hampl, Lubomír. Ptactwo we frazeologii czeskiej i polskiej. Konceptualizacja – obraz – odzwierciedlenie. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe ATH, 2012.]
Koper 2000: Koper, Anna. “The Empirical and Mythological Basis for Meteorological Forecasts. The Factor of Time.” Etnolingwistyka, no 12 (2000): 233–250. [In Polish: Koper, Anna. „Empiryczne i mitologiczne podstawy przepowiedni meteorologicznych. Czas w przepowiedniach.” Etnolingwistyka, nr 12 (2000): 233–250.]
NKPP: Krzyzanowski, Julian, ed. New Book of Polish Proverbs and Proverbial Expressions, vol. 1–4. Warsaw: Panstwowy Instytut Wydawniczy, 1969–1978. [In Polish: Krzyżanowski, Julian, red. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969–1978.]
Pancikova 2012: Pancikova, Marta. “Summer in Weather Lores. The Comparison of Polish and Slovak Weather Lores.” In Mrovecova, Ljuba, ed. Paroemias of the Slavic Nations VI, 199–205. Ostrava University Press, 2012. [In Slovakian: Pančíková, Marta. „Leto v poľských a slovenských pranostikách.” W: Mrověcová, Ljuba, red. Parémie národů slovanských VI, 199–205. Ostrava: Ostravská univerzita v Ostravě, Filozofická fakulta, 2012.]
Poplawski 2014: Poplawski, Emil. Phrasemes with Biblical Personal Names in Polish Local Dialects. Krakow: Libron, 2014. [In Polish: Popławski, Emil. Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich. Kraków: Libron, 2014.]
Poplawski 2017: Poplawski, Emil. “Farm Year in the Light of Proverbs in Polish Local Dialects (from St. Matthias – 24 February to St. Paul – 29 June).” In Osowski, Blazej & Justyna Kobus, eds. Language in the Region, Region in the Language 2: 289–304. Poznan: Poznanskie Studia Polonistyczne, 2017. [In Polish: Popławski, Emil. „Rok rolniczo-gospodarski w świetle przysłów w gwarach polskich (od św. Macieja – 24 lutego, do św. Pawła – 29 czerwca).” W: Osowski, Błażej & Justyna Kobus, red. Język w regionie, region w języku 2: 289–304. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne, 2017.]
Poplawski 2020: Poplawski, Emil. “Farm Year in the Light of Proverbs in Polish Local Dialects (from St. Elijah – 2 July to St. Thomas – 21 December).” In Rak, Maciej & Valerij Mokienko, eds. Slavic Dialectal Phraseology II: 225–234. Krakow: Ksiegarnia Akademicka, 2020. [In Polish: Popławski, Emil. „Rok rolniczo-gospodarski w świetle przysłów w gwarach polskich (od św. Eliasza – 20 lipca, do św. Tomasza – 21 grudnia).” W: Rak, Maciej & Valerij Mokienko, red. Słowiańska frazeologia gwarowa II: 225–234. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020.]
Rak & Sikora 2016: Rak, Maciej & Kazimierz Sikora, eds. Slavic Dialectal Phraseology. Krakow: Ksiegarnia Akademicka, 2016. [In Polish: Rak, Maciej & Kazimierz Sikora, red. Słowiańska frazeologia gwarowa. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016.]
Rak & Mokienko 2020: Rak, Maciej & Valerij M. Mokienko. Slavic Dialectal Phraseology II. Krakow: Ksiegarnia Akademicka, 2020. [In Polish: Rak, Maciej & Valerij M. Mokienko. Słowiańska frazeologia gwarowa II. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020.]
Reinfuss 1990: Reinfuss, Roman. In the Footsteps of Lemkos. Warsaw: Kraj, 1990. [In Polish: Reinfuss, Roman. Śladami Łemków. Warszawa: Wydawnictwo PTTK “Kraj”, 1990.]
Reinfuss 1998: Reinfuss, Roman. Lemkos as an Ethnographic Group. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego, 1998. [In Polish: Reinfuss, Roman. Łemkowie jako grupa etnograficzna. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego, 1998.]
Sikora 2016: Sikora, Kazimierz. „»Komu Pan Bóg Rozum Odbiera?« – a Couple of Comments on Pragmatics of Proverbs.” In Rak, Maciej & Sikora, Kazimierz, eds. Slavic Dialectal Phraseology: 43–52. Krakow: Ksiegarnia Akademicka, 2016. [In Polish: Sikora, Kazimierz. „»Komu Pan Bóg rozum odbiera?« – czyli kilka uwag na temat pragmatyki przysłów.” W: Rak, Maciej & Sikora, Kazimierz, red. Słowiańska frazeologia gwarowa: 43–52. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016.]
Skorupska-Raczynska 2013: Skorupska-Raczynska, Elzbieta. “God Helps Those Who Observe His Holy Days... Polish Religious Festivals In Old And Modern Polish Phraseology And Paremiology.” Bialostockie Archiwum Jezykowe, no 13 (2013): 295–314. [In Polish: Skorupska-Raczyńska, Elżbieta. „Kto świętuje święta Boże, temu Pan Bóg dopomoże... Święta polskie we frazeologii i paremiologii dawnej i współczesnej.” Białostockie Archiwum Językowe, nr 13 (2013): 295–314.]
Steczko 2015: Steczko, Iwona. „Polish Proverbs with the Name Anna.” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica, no X (2015): 178–189. [In Polish: Steczko, Iwona. „Przysłowia i wyrażenia przysłowiowe z imieniem Anna.” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica, nr X (2015): 178–189.]
Szpila 2017: Szpila, Grzegorz. “Contemporary Proverbs – Theoretical Investigations Versus Questionnaire Study.” Jezyk polski, no 2 (2017): 5–22. [In Polish: Szpila, Grzegorz. „Współczesne przysłowie – rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe.” Język polski, nr 2 (2017): 5–22.]
Szpila 2020: Szpila, Grzegorz. „Proverbs in Polish Flowklore.” Polonica, no XL (2020): 37–58. [In Polish: Szpila, Grzegorz. „Przysłowia w polskim flowklorze.” Polonica, nr XL (2020): 37–58.]
Tolstaya 2001: Tolstaya, Svetlana M. “Anthroponyms in Folk Calendar Terminology.” South Ural State University Bulletin, no 20 (2001): 54–59. [In Russian: Толстая, Светлана М. „Антропонимы в народной календарной терминологии.” Известия Уральского государственного университета, no 20 (2001): 54–59.]
Walczak-Mikolajczakowa 2020: Walczak-Mikolajczakowa, Mariola. „Agrarian Calendar in the Mirror of Bulgarian Phraseology and Paremia (on the Slavic Background).” In Kovacheva, Adriana & Borowiak, Patryk, eds. Bulgarian Studies – Traditions and Future: 61–68. Poznan: Polish Academy of Sciences, 2020. [In Polish: Walczak-Mikołajczakowa, Mariola. „Kalendarz agrarny w zwierciadle bułgarskiej frazeologii i paremii (na tle słowiańskim).” W: Kovacheva, Adriana & Borowiak, Patryk, red. Bułgarystyka – tradycje i przyszłość: 61–68. Poznań: Polska Akademia Nauk, 2020.]
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/zcm.2022.11.88-109
Data publikacji: 2022-12-05 23:18:50
Data złożenia artykułu: 2022-12-05 18:59:53
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Tomasz Kwoka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.