Niekonwencjonalny, czyli lepszy – komponent wartościujący a znaczenie słów konwencjonalny i niekonwencjonalny w języku polskim
Streszczenie w języku polskim
Celem niniejszego artykułu jest próba opisu sposobu przenikania się komponentu opisowego i oceniającego w języku na przykładzie antonimicznej pary przymiotników konwencjonalny/niekonwencjonalny, a także analiza ich wartościowania kontekstowego. Materiał badawczy stanowią dane słownikowe oraz konkordancje analizowanych przymiotników zaczerpnięte z Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Przeprowadzona analiza pozwala zaliczyć omawiane przymiotniki do słów opisowo-wartościujących i zauważyć przypisywanie w języku polskim negatywnej ewaluacji temu, co jest oceniane jako konwencjonalne, a pozytywnej temu, co niekonwencjonalne. Komponent opisowy, definicyjny, nie jest więc w przypadku tych słów tożsamy z komponentem wartościującym. Coś, co jest konwencjonalne według definicji słownikowych jest zgodne z normą, jest oczekiwane przez społeczność, jednocześnie jest oceniane jako bezpieczne, ale nudne, nieciekawe, nieoryginalne. Zaś to, co jest niekonwencjonalne, choć zakłada nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych i akceptowanych norm, jest postrzegane jako coś ciekawego, zaskakującego, odważnego, choć niebezpiecznego, nierozpoznanego. Można uznać, że ów rozdźwięk między komponentem opisowym i wartościującym w przypadku przeanalizowanych słów jest znakiem podążania języka za zmieniającą się rzeczywistością, w której współcześnie wyżej ceni się człowieka potrafiącego nie tyle przestrzegać konwencji, co z nią grać.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bartmiński J., Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] Idem, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006, s. 131–148.
Bartmiński J., Projekt i założenia ogólne słownika aksjologicznego, [w:] Język a kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, wyd. 2, Wrocław 1991, s. 197–209.
Górski R., Łaziński M., Reprezentatywność i zrównoważenie korpusu, [w:] Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. A. Przepiórkowski [et al.], Warszawa 2012, s. 25–36.
Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1, Warszawa 2000.
Kamasa V., Techniki językoznawstwa korpusowego wykorzystywane w krytycznej analizie dyskursu. Przegląd, „Przegląd Socjologii Jakościowej” [online], 2014, t. 10, nr 2, s. 111–113. Dostępny w internecie: www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume26/PSJ_10_2_Kamasa.pdf [dostęp: 20 maja 2015].
Laskowska E., Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz 1992.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, [online]. Dostępny w internecie: www.nkjp.uni.lodz.pl [dostęp: 20 maja 2015].
Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 17, Poznań 1998, t. 23, Poznań 1999.
Puzynina J., Język wartości, Warszawa 1992.
Puzynina J., O elementach ocen w strukturze znaczeniowej wyrazów, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1986, z. XL, s. 121–128.
Puzynina J., O problemach wartościowania w języku i w tekście, [w:] Eadem, Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa, Kraków 2013, s. 111–121.
Puzynina J., Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, [w:] Eadem, Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa, Kraków 2013, s. 75–85.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 3, Warszawa 1961.
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1, Warszawa 1982.
Szewczyk M., O jednym ze sposobów „przemycania” negatywnych sądów wartościujących, [w:] Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, red. A. Oskiera, Łódź 2007, s. 275–280.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 2, Warszawa 2003.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ah.2015.6.37
Data publikacji: 2016-06-22 08:40:07
Data złożenia artykułu: 2016-06-14 09:15:55
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2016 Ilona Gumowska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.