Etnopsycholingwistyka rosyjska i jej implikacje dla badań nad przekładem

Ewa Konefał

Streszczenie w języku polskim


W artykule zostały przedstawione źródła komunikacyjnych modeli opisów przekładu, ufundowanych na wynikach etnopsycholingwistycznych badań kontrastywnych prowadzonych przez badaczy Zakładu Psycholingwistyki i Teorii Komunikacji Akademii Nauk ZSRR/Rosyjskiej Akademii Nauk, skoncentrowanych na opisie relacji w obrębie triad język – etnos - kultura / język – świadomość - kultura. Za szczególnie istotne z punktu widzenia opisu przekładu problemy, poruszane przez etnopsycholingwistów, uważa się m.in. lakunarność oraz świadomość językową uczestników komunikacji, w tym przede wszystkim komunikacji dwujęzycznej.


Słowa kluczowe


etnopsycholingwistyka; badania nad przekładem; kultura; lakuna; świadomość językowa

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Anusiewicz Janusz, 1994, Lingwistyka kulturowa: zarys problematyki, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Alekseeva Larisa M., 2010, Perevod kak refleksija dejatel'nosti, „Vestnik Permskogo universiteta”, vyp. 1 (7), s. 45–51.

Bartmiński Jerzy, 2018, O założeniach i postulatach lingwistyki kulturowej (na przykładzie definicji PRACY), „Półrocznik Językoznawczy Tertium. Tertium Linguistic Journal” 3 (1), s. 26–55.

Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2013, Problemy konceptu bazowego i jego profilowania, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 25, s. 69–95.

Bykova Gul'čara V., 2003, Lakunarnost' kak kategorija leksičeskoj sistemologii, Blogoveščensk: Izdatel'stvo Blagoveščenskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta.

Dzida Natal'ja N., 2010, Asimmetrija koncepta v svete kognitivno-dejatel'nostnogo podhoda v perevodovedenii (na materiale romana Bulgakova „Master i Margarita” i ego perevodov na anglijskij jazyk). Disesrtacija na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Tjumen'.

Ejger Heinrich, Panasiuk Igor, 2006, Lakunen und Konzepte: Zur Frage der Determinierung interkultureller Unterschiede, [w:] Lakunen-Theorie: Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung, red. Igor Panasiuk, Hartmut Schröder, Berlin: LIT, s. 112–118.

EPL: Sorokin Jurij A., Markovina Irina Ju., Krjukov Anatolij N. [i in.] (red.), 1988, Ètnopsiholingvistika, Moskva: Nauka.

ESJaS – Ufimceva Natal'ja V. (red.), 1996, Ètnokul'turnaja specifika jazykovogo soznanija, Moskva: Institut jazykoznanija.

Evlahov Aleksandr, 1910, Vvedenie v filosofiju hudožestvennogo tvorčestva. Opyt istorikoliteraturnoj metodologii. Tom 1. Varšava: Tipografija Varšavskogo učebnogo okruga.

Galeeva Natalija L., 1997, Osnovy dejatel'nostnoj teorii perevoda, Tver': Tverskoj gosudarstvennyj universitet.

German Irina A., Piščal’nikova Vera A., 1999, Vvedenie v lingvosinergetiky, Barnaul: Izdatel'stvo Altajskogo gosudarstvennogo universiteta.

Glazačeva Nadežda L., 2006, Model' lakunizacii kak sostavljajuščaja teorii perevoda (na primere russkogo i kitajskogo jazykov). Disertacija na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Blogoveščensk.

JaSFiF – Ufimceva Natal'ja V. (red.), 1998, Jazykovoe soznanie: formirovanie i funkcionirovanie, Moskva: Institut jazykoznanija, https://iling-ran.ru/library/psylingva/sborniki/Book1998 [data dostępu: 10.01.2021].

JaSiOM – Ufimceva Natal'ja V. (red.), 2000, Jazykovoe soznanie i obraz mira, Moskva: Institut jazykoznanija, https://iling-ran.ru/library/psylingva/sborniki/Book2000/html_204/0-0.html [data dostępu: 10.01.2021].

JaiS: Tarasov Evgenij F. (red.), 1993, Jazyk i soznanie. Paradoksal'naja racional'nost', Moskva: Institut jazykoznanija.

Karaulov Jurij N. [i in.], 1994-1999, Associativnyj tezaurus russkogo jazyka. Russkij associativnyj slovar'. Kn. 1–6, Moskva: Institut russkogo jazyka.

Konefał Ewa, 2016, Przekładoznawstwo rosyjskie. Autoreferaty dysertacji 1937-2015, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Kurcz Ida, 1976, Psycholingwistyka. Przegląd problemów badawczych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kurcz Ida, 1992, Język a psychologia: podstawy psycholingwistyki, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Kurcz Ida, 2000/2005, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Kljukanov Igor' È., 1987, Perevodčeskie universalii i ih psiholingvističeskij smysl, [w:] PiK, s. 18–27.

Kljukanov Igor' È., 1998, Dinamika mežkul'turnogo obščenija. Sistemno-semiotičeskoe issledovanie, Tver': Tverskoj gosudarstvennyj universitet.

Kljukanov Igor' È., 2010, Kommunikativnyj universum, Moskva: Rossijskaja političeskaja ènciklopedija.

Krasnyh Viktorija V., 2002, Ètnopsiholingvistika i lingvokul'turologija kak konstituenty novoj naučnoj paradigmy, [w:] Sfera jazyka i pragmatika rečevogo obščenija. Meždunarodnyj sbornik naučnyh trudov. K 65-letiju fakulteta RGF Kubanskogo gosudarstvennogo universiteta. Kniga 1. Krasnodar: Kubanskij gosudarstvennyj universitet, s. 204–214.

https://istina.msu.ru/media/publications/articles/27a/7ef/3240508/Krasnyih-EPLiLKvnovojnauch.paradigme.pdf [data dostępu: 5.01.2021]

Krjukov Anatolij N., 1979, Nekotorye problemy psiholingvističeskogo modelirovanija processa perevoda (na materiale indonezijsko-russkih i russko-indonezijskih perevodov). Avtoreferat dissertacii na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Moskva.

Krjukov Anatolij N., 1987, Interpretacija v perevode, [w:] PiK, s. 41–79.

Krjukov Anatolij N., 1988a, Fonovye znanija i jazykovaja kommunikacija, [w:] EPL, s. 19–34.

Krjukov Anatolij N., 1988b, Ponimanie kak perevodčeskaja problema, [w:] Perevod i interpretacija teksta, red. Valerija A. Kuharenko, Moskva: Institut jazykoznanija, s. 65–76.

Kušnina Ljudmila V., 2004, Jazyki i kul'tury v perevodčeskom prostranstve, Perm': Permskij gosudarstvennyj tehničeskij universitet.

Leont'ev Aleksej A., 1967, Psiholingvistika, Leningrad: Nauka. Leningradskoe otdelenie.

Leont'ev Aleksej A., 1969, ”Slovar' stereotipnyh associaciij russkogo jazyka”, ego teoretičeskie osnovy, zadači i značenie dlja obučenija russkomu jazyku inostrancev, [w:] Voprosy učebnoj leksikografii, Moskva: Izdatel'stvo Moskovskogo universiteta, s. 114–127.

Leont'ev Aleksej A., 1977, Nacional'nye osobennosti kommunikacii kak meždisciplinarnaja problema. Ob''ekt, zadači i metody ètnopsiholingvistiki, [w:] N-KSRP, s. 5–14.

Leont'ev Aleksej A., 1999, Osnovy psiholingvistiki. 4-e izd., Moskva: Izdatel'skij centr Akademija.

Leont'ev Aleksej A. (red.), 1974, Osnovy teorii rečevoj dejatel'nosti, Moskva: Nauka.

Leont'ev Aleksej A. (red.), 1977, Slovar' associativnyh norm russkogo jazyka, Moskva: Izdatel'stvo Moskovskogo universiteta.

Leont'ev Aleksej N., 1965, Problemy razvitija psihiki, Moskva: Mysl'.

Lewicki Roman, 2017, Zagadnienia lingwistyki przekładu, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Markovina Irina Ju., 2009, Pragmatičeskie aspekty lakunologii. Teorija lakun v issledovanii problem mežkul'tunogo obščenija, „Voprosy psiholingvistiki” 3, s. 34–41.

Markovina Irina Ju., 2011a, Perevod kak psiholingvističeskij fenomen, „Voprosy psiholingvistiki” 14, 48–51.

Markovina Irina Ju., 2011b, Teorija lakun v issledovanii problem mežkul'tunogo obščenija. Ètnopsiholingvističeskie osnovy lakunologii, Lambert Academic Publishing.

Markovina Irina Ju., Danilova E.V., 2000, Specifika jazykovogo soznanija russkih i amerikancev: opyt postroenija «associativnogo geštal'ta» tekstov originala i perevoda, [w:] JaSiOM, https://iling-ran.ru/library/psylingva/sborniki/Book2000/html_204/3-2.html [data dostępu: 5.01.2021]

Markovina Irina Ju., Sorokin Jurij A., 2008, Kul'tura i tekst. Vvedenie v lakunologiju, Moskva: GÈOTAR-Media.

Miškurov Èduard N., Novikova Marina G., 2020, Teorija i metodologija perevoda v kognitivno-germenevtičeskom osveščenii, Moskva: Flinta.

N-KSRO – Sorokin Jurij A. (red.), 1982, Nacional'no-kul'turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, Moskva: Nauka.

N-KSRP – Leont'ev Aleksej A. (red.), 1977, Nacional'no-kul'turnaja specifika rečevogo povedenija, Moskva: Nauka.

PiK: [b. red.], 1987, Perevodovedenie i kul'turologija: celi, metody, rezultaty, Moskva: Institut jazykoznanija.

Panasiuk Igor, Schröder Hartmut (red.), 2006, Lakunen-Theorie: Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung, Berlin: LIT.

Panasjuk Igor', 2007, Teorija lakun i problema èkvivalentnosti perevoda, „Voprosy psiholingvistiki”, s. 51–72.

Piščal'nikova V.A., 2018, Aktual'nye problemy ètnopsiholingvistiki, „Ètnopsiholingvistika”, s. 9–25.

Popova Zinaida D., Sternin Iosif A., 2007, Kognitivnaja lingvistika, Moskva: AST; Vostok-Zapad.

Proskurin Evgenij G., 2004, Kognitivnaja lakunarnost' teksta kak problema mežkul'turnoj kommunikacii. Dissertacija na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Barnaul.

Pšenkina Tat'jana G., 2005, Psiholingvističeskie osnovanija verbal'noj posredničeskoj dejatel'nosti perevodčika, Barnaul: Izdatel'stvo Blagoveščenskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta.

Pšenkina Tat'jana G., 2011, Geterogennost' osnovanij psiholingvističeskih modelej perevoda, „Filologija i čelovek” 4, s. 48–58.

Sorokin Jurij A., 1974, Issledovanie vnejazykovoj obuslovlennosti psiholingvističeskih javleniij, [w:] Osnovy teorii rečevoj dejatel'nosti, red. Aleksej A. Leont'ev, Moskva: Nauka, s. 220–232.

Sorokin Jurij A., 1977a, Metod ustanovlenija lakun kak odin iz sposobov vyjavlenija specifiki lokalnyh kultur (hudožestvennaja literatura v kulturologičeskom aspekte), [w:] N-KSRO, s. 120–174.

Sorokin Jurij A., 1977b, Rol' ètnopsiholingvističeskih faktorov v processe perevoda, [w:] N-KSRO, s. 166–174.

Sorokin Jurij A., 1987, Sovremennaja kitajskaja proza i ee russkie èkvivalenty, [w:] PiK, s. 4–18.

Sorokin Jurij A., 2003a, Lakuny: ešče odin rakurs rassmotrenija, [w:] Lakuny v jazyke i reči, red. Jurij A. Sorokin, Gul'čara V. Bykova, Blogoveščensk: Izdatel'stvo Blagoveščenskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta, s. 3–11.

Sorokin Jurij A., 2003b, Perevodovedenie. Status perevodčika i psihogermenevtičeskie procedury, Moskva: Gnozis.

Sorokin Jurij A., Markovina Irina Ju., 1983, Opyt sistematizacii lingvističeskih i kul'turnyh lakun: metodologičeskie i metodičeskie aspekty, [w:] Leksičeskie edinicy i organizacija struktury literaturnogo teksta, red. Valentin P. Vomperskij, Kalinin: Kalininskij gosudarstvennyj universitet, s. 35–52.

Sorokin Jurij A., Markovina Irina Ju., 1985, Nacional'no-kul'nurnye aspekty rečevogo myšlenija, [w:] Issledovanie rečevogo myšlenija v psiholingvistike, red. Evgenij F. Tarasov, Moskva: Nauka, s. 184–202.

Sorokin Jurij A., Markovina Irina Ju., 1988a, Kul'tura i ee ètnopsiholingvističeskaja cennost', [w:] EPL, s. 5–18.

Sorokin Jurij A., Markovina Irina Ju., 1988b, Tekst i ego nacional'no-kul'turnaja specifika, [w:] Tekst i perevod, red. Aleksandr D. Švejcer, Moskva: Nauka, s. 76–84.

Sorokin Jurij A., Tarasov Evgenij F., Ufimceva Natal'ja V., 1982, „Kul'turnyj znak” L.S. Vygotskogo i gipoteza Sepira-Uorfa, [w:] N-KSRO, s. 5–12.

Sorokin Jurij A., Ufimceva Natal'ja V., 1977, „Kul'turnyj znak” L.S. Vygotskogo i gipoteza Sepira-Uorfa, [w:] Nacional'naja kul'tura i obščenie, red. Jurij A. Sorokin, Moskva: Institut jazykoznanija, s. 81–85.

SPTP: Bogucki Łukasz, Dybiec-Gajer Joanna, Piotrowska Maria, Tomaszkiewicz Teresa (red.), 2019, Słownik polskiej terminologii przekładoznawczej, Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.

Stepanov Jurij S., 1965, Francuzskaja stilistika (v sravnenii s russkoj), Moskva: Vysšaja škola.

Sternin Iosif A., 2007, Kontrastivnaja lingvistika. Problemy teorii i metodiki issledovanija, Moskva: AST; Vostok-Zapad.

Sternin Iosif A., Bykova Gul'čara V., 1998, Koncepty i lakuny, [w:] JaSFiF, https://iling-ran.ru/library/psylingva/sborniki/Book1998/articles/22.htm [data dostępu: 10.01.2021].

Szczerbowski Tadeusz, 2011, Rosyjskie teorie przekładu literackiego, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Szczerbowski Tadeusz, 2014, Lakuna jako zagadnienie rosyjskiej etnopsycholingwistyki i przekładoznawstwa, [w:] Krakowskie Studia Slawistyczne II: PolonoSlavica in honorem Maria Wojtyła-Świerzowska, red. Leszek Bednarczuk, Halina Chodurska, Anna MażulisFrydel, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, s. 313–321.

Szerszunowicz Joanna, 2015, Semantyka i konotacje referencjalnych luk leksykalnych w perspektywie kontrastywnej, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. Urszula Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 631–651.

Szpet Gustaw, 2018, Zjawisko i sens: fenomenologia jako nauka podstawowa i jej problemy, przekład i słowo od tłumacza Bogusław Żyłko, redakcja naukowa przekładu Jacek Uglik, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Šesterina Jelena A., 2007, Strukturno-soderžatel'naja harakteristika obrazov jazykovogo soznanija (na materiale russko-nemeckogo associativnogo i perevodčeskogo èksperimentov). Dissertacija na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Moskva.

Tarasov Evgenij F., 2000, Jazykovoe soznanie – perspektivy issledovanija, [w:] Jazykovoe soznanie: soderžanie i funkcionirovanie, Moskva: Sovetskij pisatel', s. 3–4.

TkJK: Antipov Georgij A., Donskih Oleg A., Markovina Irina Ju., Sorokin Jurij A., 1989, Tekst kak javlenie kul'tury, Novosibirsk: Nauka. Sibirskoe otdelenie.

Tomašova Irina V., 1995, Èmotivnaja lakunarnost' hudožestvennoj prozy (na materiale perevodov ispanojazyčnyh pisatelej). Dissertacija na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskih nauk, Volgograd.

TT: Delisle Jean, Lee-Jahnke Hannelore, Cormier Monique C. (red.), 2004, Terminologia tłumaczenia, przekład i adaptacja Teresa Tomaszkiewicz, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Ufimceva Natal'ja V., Karaulov Jurij N. [i in.], (red.), 2004, Slavjanskij associativnyj slovar': russkij, belorusskij, bolgarskij, ukrainskij, Moskva: Moskovskij gosudarstvenyj lingvističeskij universitet.

Ufimceva Natal'ja V., 2011, Jazykovoe soznanie: dinamika i variativnost', Moskva: Institut jazykoznanija.

Vasilevič A.P., 1982, K metodike issledovanij gipotezy Sepira-Uorfa, [w:] N–KSRO, s. 12–19.

Vinay Jean-Paul, Darbelnet Jean, 1958, Stylistique comparée du Français et de l‘Anglais. Méthode de traduction, Paris: Didier.

Žel'vis V.I., Markovina Irina Ju., 1979, Opyt sistematizacii anglo-russkih lakun, [w:] Issledovanie problemy rečevogo obščenija, red. Evgenij F. Tarasov, Moskva: Naučno-issledovatel'skij institut obščej pedagogiki, s. 31–35.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2021.33.187
Data publikacji: 2021-10-12 17:02:01
Data złożenia artykułu: 2021-03-08 22:53:32


Statystyki


Widoczność abstraktów - 887
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 529

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Ewa Konefał

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.