Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Lubelska etnolingwistyka kognitywna a anglojęzyczna lingwistyka kulturowa. Wybrane problemy
Streszczenie w języku polskim
Podstawowe źródła i inspiracje w procesie kształtowania się lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej to: badania nad językiem folkloru (bezpośrednio z inspiracji Marii Renaty Mayenowej, pośrednio – Romana Jakobsona i Piotra Bogatyriewa), rosyjska etnolingwistyka (Nikita Tołstoj) i semiotyka (Wiaczesław Iwanow, Władimir Toporow), XVIII- i XiX-wieczna myśl niemiecka (Johann Herder, Wilhelm von Humboldt), wywodząca się niej w dużej mierze amerykańska koncepcja relatywizmu językowego (Franz Boas, Edward Sapir, Benjamin Whorf) oraz kluczowe dla rozwoju prowadzonych w Lublinie badań prace Bronisława Malinowskiego, a zwłaszcza Anny Wierzbickiej. Późniejsze inspiracje językoznawstwem kognitywnym wzbogaciły etnolingwistykę lubelską o ten właśnie wymiar. Po kilkudziesięciu latach istnienia lubelskiej etnolingwistyki autor dokonuje porównania jej dokonań z osiągnięciami anglojęzycznej lingwistyki kulturowej, której szczególny rys, określany jako Cultural Linguistics, wiązany jest z nazwiskami np. Farzada Sharifiana i Gary’ego Palmera. W tym kontekście sygnalizuje też konkretne problemy domagające się rozwiązania w ramach badań nad językiem i kulturą oraz wyzwania, które przed lubelską etnolingwistyką stawiają ich anglojęzyczni koledzy (niekoniecznie związani z Sharifianowską lingwistyką kulturową). W szczególności omawia dwa z nich: problem miejsca i roli tekstów tłumaczonych w programie rekonstrukcji JOS (co podnosił James Underhill) oraz rozumienie samej koncepcji językowego obrazu świata (linguistic worldview) w lubelskiej etnolingwistyce i anglojęzycznej Cultural Linguistics.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Agar Michael, 1994, Language Shock: Understanding the Culture of Conversation, New York.
Anusiewicz Janusz, 1994, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
Apresjan Jurij (red.), 2006, Jazykowaja kartina mira i sistemnaja leksikografija, Moskwa.
Atkinson Dwight, 2015, Writing across cultures: ‘culture’ in second language writing studies, [w:] Farzad Sharifian (red.), The Routledge Handbook of Language and Culture, London and New York, s. 417–430.
Awdiejew Aleksy i Grażyna Habrajska, 2004–2006, Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, t. 1–2, Łask.
Bartmiński Jerzy, 1973, O języku folkloru, Wrocław.
Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] Jerzy Bartmiński (red.) Konotacja, Lublin, s. 169–183.
Bartmiński Jerzy, 1990, Folklor, język, poetyka, Wrocław.
Bartmiński Jerzy (red.), 1993, Profilowanie pojęć, Lublin.
Bartmiński Jerzy, 2001, Język w kontekście kultury, [w:] Jerzy Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin, s. 13–22.
Bartmiński Jerzy, 2004, Etnolingwistyka słowiańska – próba bilansu, „Etnolingwistyka” 16, s. 9–27.
Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Bartmiński Jerzy, 2009a, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London and Oakville, CT.
Bartmiński Jerzy, 2009b, Basic assumptions of Slavic ethnolinguistics, [w:] Karl Gutschmidt, Sebastian Kempgen, Tilman Berger i Peter Kosta (red.), Die slavischen Sprachen. Ein internationales Handbuch zu ihrer Struktur, ihrer Geschichte und ihrer Erforschung. / The Slavic Languages. An International Handbook of their Structure, their History and their Investigation. Tom 2, Berlin, s. 1165–1175.
Bartmiński Jerzy, 2016, O aktualnych zadaniach etnolingwistyki, „Etnolingwistyka” 28, s. 7–29, doi: 10.17951/et.2016.28.7.
Bartmiński Jerzy, 2017, The place of translation in reconstructing the linguistic worldview, Abstrakt zgłoszony na konferencję LCW2017 (Languages – Cultures – Worldviews), Lublin, 16–18 listopada 2017.
Bartmiński Jerzy, 2018, Język w kontekście kultury czyli co dziś znaczy metafora “europejski dom”?, Katowice. [Toż po angielsku: Language in the Context of Culture. The Metaphor of “Europe as Home” in This Day and Age, translated by Adam Głaz].
Bartmiński Jerzy, Bielak Agata, 2017, Językowo-kulturowy obraz słomy w polskiej lingwokulturze. Szkic etnolingwistyczny, „Etnolingwistyka” 29, s. 111–133, doi: 10.17951/et.2017.29.111.
Bartmiński Jerzy, Kaczan Anna, 2017, Językowo-kulturowy obraz pszenicy (Triticum) w języku polskim, „Etnolingwistyka” 29, s. 85–110, doi: 10.17951/et.2017.29.85.
Bernárdez Enrique 2010, Language and culture. A review of Aspects of Cognitive Ethnolinguistics. Bartmiński, Jerzy. (2009). Edited by Jörg Zinken. London Oakville, CT: Equinox. 250 pp., „Review of Cognitive Linguistics” 8(2), s. 376–385.
Blumczynski Piotr i John Gillespie (red.), 2016, Translating Values. Evaluative Concepts in Translation, London.
Boas Franz, 1966 [1911], Introduction to Handbook of American Indian Languages, red. Preston Holder, Lincoln, Neb.
Chruszczewski Piotr, 2013, Wybrane propozycje metodologiczne językoznawstwa antropologicznego, [w:] Piotr Stalmaszczyk (red.), Metodologie językoznawstwa. Ewolucja języka. Ewolucja teorii językoznawczych, Łódź, s. 53–70.
Clark Andy i David J. Chalmers, 2008 [1998], Umysł rozszerzony, [w:] Marcin Miłkowski i Robert Poczobut (red.), Analityczna metafizyka umysłu. Najnowsze kontrowersje, przeł. Marcin Miłkowski, Warszawa, s. 343–357. [oryg. 1998, The extended mind, „Analysis” 58(1), s. 7–19, doi: 10.1093/analys/58.1.7]
Conrad Joseph, 2017, Serce ciemności, spolszczenie Jacek Dukaj, Kraków.
Danaher David, 2015, Reading Václav Havel, Toronto.
Dąbrowska Anna, 2005, Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, [w:] Małgorzata Czerwińska i in. (red.), Polonistyka w przebudowie, tom II, Kraków, s. 99–110.
Demarolle Pierre, 2003, Semantyka a społeczeństwo. Pojęcie selekcji i preorientacji w szkolnictwie francuskim w latach 1956–1968, tłum. Maciej Abramowicz, „Etnolingwistyka” 15, s. 48–61.
Duranti Alessandro (red.), 2009, Linguistic Anthropology: A Reader, wyd. 2, Malden, MA.
Eglin Peter, 2015, Language, culture, and interaction, [w:] Farzad Sharifian (red.), The Routledge Handbook of Language and Culture, London and New York, s. 141–153.
Frank Roslyn, 2017, Introducing diachronic cultural linguistics: Translating the “Bear’s Son Tale” in the longue durée, konferencja Languages – Cultures – Worldviews 2017, Lublin, 16–18 listopada 2017.
Friedrich Paul, 1989, Language, ideology and political economy, „American Anthropologist” 91, s. 295–312.
Gicala Agnieszka, 2018, Przekładanie obrazu świata. Językowy obraz świata w przekładzie artystycznym, Kraków.
Głaz Adam, 2013, Prostowanie zwierciadła. Przyczynek do (jeszcze?) niezaistniałej dyskusji nt. kondycji lubelskiej etnolingwistyki, „Biuletyn PTJ” LXIX, s. 139–151.
Głaz Adam, 2014, Koncepcja etnolingwistyki według Jamesa Underhilla, „Etnolingwistyka” 26, s. 141–154.
Głaz Adam, 2015a, Etnolingwistyka daleka i bliska, „Etnolingwistyka” 27, s. 7–20, doi: 10.17951/et.2015.27.7.
Głaz Adam, 2015b, Uwięzieni w angielszczyźnie. Anna Wierzbicka, Imprisoned in English. The Hazards of English as a Default Language, Oxford–New York: Oxford University Press, 2014, 287 s., „Etnolingwistyka” 27, s. 230–234, doi: 10.17951/et.2015.27.230.
Głaz Adam, 2017a, Duńskie uniwersum semantyczne. Carsten Levisen, Cultural Semantics and Social Cognition. A case study on the Danish universe of meaning [Trends in Linguistics. Studies and Monographs 257], Berlin/Boston: De Gruyter Mouton, 2012, xx + 333 s., „Etnolingwistyka” 29, s. 284–287, doi: 10.17951/et.2017.29.284.
Głaz Adam, 2017b, Promoting dialogue: Two traditions in language and culture research, [w:] Joanna Ziobro-Strzępek i Władysław Chłopicki (red.) Across Borders: The West Looks East, Krosno, s. 41–58.
Głaz Adam, David S. Danaher i Przemysław Łozowski (red.), 2013, The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, London, https://www.degruyter.com/view/product/246955.
Godddard Cliff (red.), 2008, Cross-linguistic Semantics, Amsterdam/Philadelphia.
Goddard Cliff, Wierzbicka Anna (red.), 2002a, Meaning and Universal Grammar: Theory and Empircal Findings, Vol. 1, Amsterdam/Philadelphia.
Goddard Cliff, Wierzbicka Anna (red.), 2002b, Meaning and Universal Grammar: Theory and Empircal Findings, Vol. 2, Amsterdam/Philadelphia.
Gryshkova Nina, 2014, Leksem, pojęcie, stereotyp, koncept, znaczenie, idea – propozycja regulacji terminologicznych, [w:] Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska i Joanna Szadura (red.), Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3, Lublin, s. 21–50.
Humboldt Wilhelm von, 1907 [1836], Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwickelung des Menshengeschlecht, [w:] Albert Leitzmann (red.), Wilhelm von Humboldts Gesammelte Schriften. Hrsg. Von der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Band VII. Erste Abteilung. Werke VII. Erte Hälfte: Einleitung zum Kawiwerk, Berlin, s. 1–344.
Humboldt Wilhelm von, 1999 [1836], On language: On the Diversity of Human Language Construction and its Influence on the Mental Development of the Human Spieces, tłum. Peter Heath, red. Michael Losonsky, Cambridge.
Hutchins Edwin, 1995, Cognition in the Wild, Cambridge, Mass.
Hymes Dell, 1961, Alfred Louis Kroeber, „Language” 31(1), s. 1–28.
Ivanov Vjačeslav V., Toporov Vladimir N., 1965, Slavjanskie jazykovye modelirujuščie semiotičeskie sistemy, Moskva.
JS STP 2005, Języki specjalistyczne. Słownik terminologii przedmiotowej, red. Jerzy Lukszyn, Warszawa.
Kijewska-Trembecka Marta, 1984, Etnolingwistyczna koncepcja języka Bronisława Malinowskiego, „Przegląd Humanistyczny” 11/12 (230/231), s. 71–80.
Kiklewicz Aleksander, Wilczewski Michał, 2011, Współczesna lingwistyka kulturowa: zagadnienia dyskusyjne (na marginesie monografii Jerzego Bartmińskiego Aspects of Cognitive Ethnolinguistics), „Biuletyn PTJ” LXVII, s. 165–178.
Lakoff George, 2003, Metafory i wojna: system metafor użyty, by usprawiedliwić wojnę w Zatoce Perskiej, tłum. Aneta Wysocka, „Etnolingwistyka” 15, s. 29–48.
Langacker Ronald W., 1994, Culture, cognition, and grammar, [w:] Martin Pütz (red.), Language Contact and Language Conflict, Amsterdam/Philadelphia, s. 25–53.
Langacker, Ronald W., 1995, Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993, red. Henryk Kardela, Lublin.
Langacker Ronald W., 2004, Semantyka językoznawcza, tłum. Adam Głaz, „Etnolingwistyka” 16, s. 29–73.
LASiS -- Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. nacz. Jerzy Bartmiński:
t. 1. DOM, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Beata Żywicka, Lublin 2015 [wersja skrócona po angielsku: The Axiological Lexicon of Slavs and their Neighbours. Vol.1. The Concept of Home, English Version, Abridged, Lublin 2018];
t. 2. EUROPA, red. Wojciech Chlebda, Lublin 2018;
t. 3. PRACA, red. Bartmiński Jerzy, Małgorzata Brzozowska i Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin 2016;
t. 4. WOLNOŚĆ, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński (w druku);
t. 5. HONOR, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdaczić, Lublin 2017.
Leavitt John, 2011, Linguistic Relativities: Language Diversity and Modern Thought, Cambridge.
Levisen Carsten, 2012, Cultural Semantics and Social Cognition: A Case Study on the Danish Universe of Meaning, Berlin/Boston.
Ligara Bronisława, 2014, Semantyka terminu w perspektywie porównawczej: koncept, pojęcie czy signifié?, „Poradnik Językowy” 2(711), s. 7–21.
Lukszyn Jerzy, Zmarzer Wanda, 2006, Teoretyczne podstawy terminologii, Warszawa.
Niebrzegowska Stanisława, 1996, Świat wartości sennika ludowego, „Etnolingwistyka” 8, s. 99–112.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2012, Miejsce wartości w opisie gatunków mowy, „Język a Kultura” 23, s. 33–41.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2015, O profilowaniu językowego obrazu świata, „Poradnik Językowy” 1, s. 30–44.
Pajević Marko, 2017, Buber/Rosenzweig’s and Meschonnic’s Bible translations – Biblical Hebrew as transformer of language theory and society, Konferencja Languages – Cultures – Worldviews 2017, Lublin, 16–18 listopada 2017.
Palmer Gary, 1996, Toward a Theory of Cultural Linguistics, Austin, TX.
Palmer Gary, 2015, Ethnography: A neglected method of inductive linguistics, „Etnolingwistyka” 27, s. 21–45.
Peeters Bert (red.), 2015a, Language and Cultural Values: Adventures in Applied Ethnolinguistics, numer tematyczny “International Journal of Language and Culture” 2(2).
Peeters Bert, 2015b, Language, culture and values: towards an ethnolinguistics based on abduction and salience, „Etnolingwistyka” 27. s. 47–62.
Peeters Bert, 2017, Applied ethnolinguistics is cultural linguistics but is it cultural linguistics? [w:] Farzad Sharifian (red.), Advances in Cultural Linguistics, Singapore, s. 507–527.
Pieciul-Karmińska Eliza, 2007, Językowy obraz Boga i świata. O przekładzie teologii niemieckiej na język polski, Poznań.
Piekarczyk Dorota, 2017, Dlaczego kwiaty są dobre i niewinne? O językowokulturowym obrazie kwiatu słów kilka, „Etnolingwistyka” 29, s. 47–60, doi: 10.17951/et.2017.29.47.
Plas Pieter, 2006, Slavic ethnolinguistics and Anglo-American linguistic anthropology: convergences and divergences in the study of the language-culture nexus, „Etnolingwistyka” 18, s. 135–143.
Quinn Naomi, 2011, The history of the cultural models school reconsidered: A paradigm shift in cognitive anthropology, [w:] David B. Kronenfeld, Giovanni Bennardo, Victor C. de Munck i Michael D. Fischer (red.), A Companion to Cognitive Anthropology, Chichester, s. 31–46.
Rak Maciej, 2017, Na bezrybiu i rak ryba. Językowo-kulturowy obraz raka w polszczyźnie, „Etnolingwistyka” 29, s. 149–169, doi: 10.17951/et.2017.29.149.
Riley Philip, 2007, Language, Culture and Identity: An Ethnolinguistic Perspective, London.
Scollon Ron, Suzanne Wong Scollon i Rodney H. Jones, 2012, Intercultural Communication: A Discourse Approach, Malden, MA.
Senft Gunter, 2013, Ethnolinguistik, [w:] Bettina Beer i Hans Fischer (red.), Ethnologie: Einführung und Überblick, wyd. 8, Berlin, s. 271–286.
Sharifian Farzad (red.), 2009, English as an International Language. Perspectives and Pedagogical Issues, Bristol.
Sharifian Farzad, 2011, Cultural Conceptualisations and Language: Theoretical Framework and Applications, Amsterdam/Philadelphia.
Sharifian Farzad, 2015a, Cultural Linguistics and world Englishes, „World Englishes” 34(4), s. 515–532. https://doi.org/10.1111/weng.12156.
Sharifian Farzad (red.), 2015b, The Routledge Handbook of Language and Culture, London and New York.
Sharifian Farzad, 2016, Lingwistyka kulturowa, „Etnolingwistyka” 28, s. 31–57, doi: 10.17951/et.2016.28.31.
Sharifian Farzad (red.), 2017a, Advances in Cultural Linguistics, Singapore.
Sharifian Farzad, 2017b, Cultural Linguistics, Amsterdam/Philadelphia.
Sharifian Farzad, 2017c, Cultural Linguistics: The state of the art, [w:] Farzad Sharifian (red.), Advances in Cultural Linguistics, Singapore, s. 1–28.
Slawjanskije drewnosti. Etnolingwisticzeskij słowar’, 1995–2012, red. Nikita I. Tołstoj, tomy 1–5, Moskwa.
Słownik stereotypów i symboli ludowych, 1996–, red. Jerzy Bartmiński i Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin.
Stadnik Katarzyna, 2017, Zasada relatywizmu językowego: ewolucja myśli naukowej, historia pojęcia, wyzwania współczesności. John Leavitt, Linguistic Relativities: Language Diversity and Modern Thought, Cambridge: Cambridge University Press, 2015, 245 s., „Etnolingwistyka” 29, s. 280–283, doi: 10.17951/et.2017.29.280.
Tabakowska Elżbieta, 2013, A linguistic picture, image, or view of ‘Polish Cognitive Studies’, [w:] Adam Głaz, David S. Danaher i Przemysław Łozowski (red.), The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, London, s. 321–338.
Tołstoj Nikita Iljicz, 1992, Język a kultura. (Niektóre zadania słowiańskiej etnolingwistyki), „Etnolingwistyka” 5, s. 15–25.
Tołstojowa Swietłana, 2010, Lubelsko-moskiewskie kontakty naukowe z perspektywy moskiewskiej, „Etnolingwistyka” 22, s. 268–269,
Trabant Jürgen, 2000, Traditions de Humboldt, Paris.
Trabant Jürgen, 2015, Wilhelm von Humboldt Lectures, REP, Université de Normandie, Rouen. https://webtv.univ-rouen.fr/permalink/v1253a1ea9272ns1g6a7/.
Underhill James W., 2009, Humboldt, Worldview and Language, Edinburgh.
Underhill James W., 2011, Creating Worldviews: Metaphor, Ideology, and Language, Edinburgh.
Underhill James W., 2013, Reflections upon Bartmiński’s ethnolinguistic approach to language and culture, [w:] Adam Głaz, David S. Danaher i Przemysław Łozowski (red.), The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, London, s. 339–349.
Underhill James W., 2016, Voice and Versification in Translating Poems, Ottawa.
Viviand-Esik Aline, 2016, Europejczycy. Konceptualizacja i ewaluacja wyobrażeń ukrytych za nazwą wspólnoty, „Etnolingwistyka” 28, s. 169–186. doi: 10.17951/et.2016.28.169.
wa Thiong’o Ngug, 1986, Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, Oxford--Nairobi--Portsmouth, NH.
Wierzbicka Anna, 1985, Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor, MI.
Wierzbicka Anna, 2010, Experience, Evidence, and Sense: The Hidden Cultural Legacy of English, Oxford.
Wierzbicka Anna, 2013, Imprisoned in English. The Hazards of English as a Default Language, Oxford.
Zarzycka Grażyna, 2004, Lingwakultura – czym jest, jak ją badać i „otwierać”? [w:] Anna Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, Wrocław, s. 435–445.
Ziajka Beata, 2014, Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach: na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza i wsi okolicznych w powiecie chrzanowskim, Kraków.
Zinken Jörg, 2009, The Ethnolinguistic School of Lublin and Anglo-American cognitive linguistics, [w:] Jerzy Bartmiński, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London and Oakville, CT, s. 1–5.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.231
Data publikacji: 2018-08-17 07:51:38
Data złożenia artykułu: 2018-01-02 12:27:20
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Adam Głaz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.