Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Pamięć historii w stereotypach etnicznych (na przykładach Tatara, Kozaka, Szweda i Turka)
Streszczenie w języku polskim
Autorka dokonuje analizy wybranych stereotypów etnicznych (Tatara, Kozaka, Szweda i Turka) przy zastosowaniu definicji kognitywnej, zgodnie z zasadami sformułowanymi przez Jerzego Bartmińskiego. Podstawę materiałową stanowią dane językowe pochodzące z ogólnych i gwarowych słowników języka polskiego, teksty folkloru oraz zapisy wierzeń. Rekonstrukcja obrazów najeźdźców pozwala uchwycić i zweryfikować parametry pamięci wyróżnione przez Wojciecha Chlebdę. W świetle analizowanych danych podmiot pamięci to strażnik polskiej historii, Polak-katolik ufny w pomoc Matki Boskiej, relacjonujący zdarzenia z dystansu (ale z zaangażowaniem i współczuciem). Przedmiotem pamięci jest historia relacji polsko-obcych. Treść pamięci charakteryzuje się m.in. ahistorycznością, uproszczeniami, fantastyką, sporadycznym odwoływaniem się do faktów, postaci i miejsc historycznych. Historia staje się tłem do zaprezentowania kanonu wyznawanych wartości i oceny zdarzeń. Dodatkowo – jako parametry pamięci – autorka wprowadza cel i funkcję pamięci: teksty o najeźdźcach pełniły funkcję integrującą, służyły identyfikacji swoich i obcych, pomagały kształtować właściwe postawy wobec najeźdźców.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Baranowski Bohdan, 1952, Chłop polski w walce z Tatarami, Warszawa.
Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 169–183.
Bartmiński Jerzy, 1994, Jak zmienia się stereotyp Niemca w Polsce, „Przegląd Humanistyczny” nr 5, s. 81–101.
Bartmiński Jerzy, 1996/2007, Język nośnikiem tożsamości narodowej i przejawem otwartości, [w:] tegoż, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin, s. 11–31.
Bartmiński Jerzy, 1998, Zmiany stereotypu Niemca w Polsce. Profile i ich historycznokulturowe uwarunkowania, [w:] Profilowanie w języku i w tekście, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 225–235.
Bartmiński Jerzy, 2015, Tradycja uśpiona w języku. Pytania o źródła polskiej tożsamości kulturowej, [w:] Wartości w języku i kulturze, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, t. 8, Lublin, s. 11–33.
Bartmiński Jerzy, Lappo Irina, Majer-Baranowska Urszula, 2002, Stereotyp Rosjanina i jego profilowanie we współczesnej polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 14, s. 105–151.
Barwicka Aleksandra, 2009, Szwecja i Szwedzi w oczach mieszkańców Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVI wieku, [w:] Na polsko-skandynawskich ścieżkach historii, red. Alicja Achtelik, Damian Halmera, Rybnik–Zabrze, 53–74.
Borawski Piotr, 1986, Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa.
Borek Piotr, 2001, Ocena Kozaków w staropolskich diariuszach i pamiętnikach, [w:] Sarmackie teatrum, red. Renarda Ocieczek, t. 1, Katowice, s. 101–114.
Bystroń Jan Stanisław, 1925, Historyja w pieśniach ludu polskiego, Kraków.
Bystroń Jan Stanisław, 1935/1995, Megalomania narodowa, Warszawa.
Chlebda Wojciech, 2011, Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 23, s. 83–98.
Chlebda Wojciech, 2012, Pamięć ujęzykowiona, [w:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin, s. 109–119.
Chlebda Wojciech, 2018, Pamięć a język. Zarys relacji, [w:] Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. Waldemar Czachur, Warszawa, s. 56–67.
Czarnowski Jan Nepomucen, (b.d.w.), Ukraina i Zaporoże czyli historyja Kozaków od pojawienia się ich w dziejach, do czasu ostatecznego przyłączenia do Rossy, t. 1–2, Warszawa.
Czachur Waldemar, 2018, Lingwistyka pamięci. Założenia zakres badań i metody analizy, [w:] Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. Waldemar Czachur, Warszawa, s. 7–55.
Dobrzyńska Teresa, 2018, Pamięć – z perspektywy badań tekstu i dyskursu, [w:] Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. Waldemar Czachur, Warszawa, s. 94–113.
Golka Marian, 2009, Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa.
Hajduk-Nijakowska Janina, 1983, Nie wszystko bajka. Polskie ludowe podania historyczne, Warszawa.
Hajduk-Nijakowska Janina, 2016, Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych, Opole.
Łaszkiewicz Monika, 2013, Co za jedni ci Szwedziska? Stereotyp Szweda w polszczyźnie potocznej i w polskiej kulturze ludowej, „Adeptus”, z. 2, Warszawa, s. 17–30.
Łaszkiewicz Monika, 2014, Stereotyp etnicznie obcych w polskiej kulturze ludowej i w polszczyźnie potocznej, rozprawa doktorska napisana w Instytucie Filologii Polskiej UMCS pod kierunkiem dr hab., prof. UMCS Stanisławy NiebrzegowskiejBartmińskiej, Lublin.
Łaszkiewicz Monika, 2016, Wizerunek TATARA w polskiej kulturze ludowej i w polszczyźnie potocznej, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3/4, s. 501–506.
Łaszkiewicz Monika, 2018, Okrutny najeźdźca czy piękny kawaler? Stereotyp Kozaka i jego profilowanie w polszczyźnie ludowej i potocznej, Sofia [w druku].
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2011, Pieśni historyczne, [w:] Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4. Lubelskie, red. Jerzy Bartmiński, cz. 3: Pieśni i teksty sytuacyjne, Lublin 2011, s. 402–420.
Niewiara Aleksandra, 2000, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku, Katowice.
Niewiara Aleksandra, 2010, Polskie stereotypy narodowe, „LingVaria”, nr 2, s. 171–183.
Pacławska Ewa, 2009, Ukrainiec w oczach studentów na wschodzie i zachodzie Polski, [w:] Stereotypy w języku i w kulturze, red. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Sebastian Wasiuta, Lublin, s. 65–80.
Pajdzińska Anna, 2007, Pamięć jako wartość, [w:] Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość?, red. Jan Mazur, Agata Małyska, Katarzyna Sobstyl, Lublin, s. 253–261.
Rawita-Gawroński Franciszek, 1922, Kozaczyzna ukrainna w Rzeczypospolitej Polskiej do końca XVIII-go wieku: Zarys polityczno-historyczny, Warszawa.
Strycharska-Brzezina Maria, 2005, Kozak ukraiński. Studium językowe, Kraków.
Szacka Barbara, 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.
Szczotka Stanisław, 1946, Chłopi obrońcami niepodległości Polski w okresie potopu, Kraków.
Tyrpa Anna, 2011, Cudzoziemcy i obce kraje w dialektach polskich, Kraków.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2019.31.237
Data publikacji: 2019-10-11 20:10:00
Data złożenia artykułu: 2019-04-19 09:41:40
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Monika Łaszkiewicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.