Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Symbol realnej władzy czy polityczna propaganda? Geneza i zmiany tytulatury stosowanej w dokumentach Mikołaja I opawskiego
Streszczenie w języku polskim
Autor starał się w niniejszym artykule przedstawić genezę tytułu książęcego Mikołaja I opawskiego oraz kolejne formy przybieranych przez niego tytulatur w ścisłym związku z wydarzeniami z jego biografii i dziejami ziemi opawskiej w latach 1278–1309. Ponieważ intencją autora było ukazanie świadomej i celowej polityki Mikołaja I, całość wywodu opiera się głównie na tych dokumentach (i tytulaturach), których powstanie i pochodzenie było bez wątpienia działaniem celowym, inspirowanym przez księcia. Z tego powodu intytulacja księcia pojawiająca się w kronikach czy dokumentach będących wytworem kancelarii obcych ma tutaj znaczenie jedynie uzupełniające.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
ŹRÓDŁA
Chronica principum Poloniae, wyd. Z. Węclewski, Monumenta Poloniae Historica, t. 3, Lwów 1878.
Chronicon Aulae Regiae, vyd. J. Emler, Fontes Rerum Bohemicarum, t. 4, Praha 1884.
Chronicon Benessi de Weitmil, vyd. J. Emler, Fontes Rerum Bohemicarum, t. 4, Praha 1884.
Chronicon Rosenbergicum, ed. J. Emler, Fontes Rerum Bohemicarum, t. 7, Praha [b.d.w.].
Codex Diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. 3: (1241–1267), ed. A. Boczek, Olomucii 1841.
Codex Diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. 4: (1268–1293), ed. A. Boczek, Olomucii 1845.
Codex Diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. 5: (1294–1306), ed. J. Chytil, Brunae 1850.
Codex Diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. 7: (1334–1349), hrsg. v. P. Ritter von Chlumecky, J. Chytil, Brünn 1858.
Codex diplomaticus et epistolaris regni Bohemiae, t. 5(2), ed. J. Šebánek, S. Dušková, Pragae 1981.
Codex Diplomaticus Poloniae, t. 2–3, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
Continuatio Vindobonensis, ed. G.H. Pertz, Monumena Germaniae Historica, Scriptores, t. 9, Hannoverae 1851.
Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Lib. 9, ed. D. Turkowska, M. Kowalczyk, Varsaviae 1978.
Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej Św. Wacława, t. 1: (1166–1366), wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, t. 2: (1153–1333), wyd. F. Piekosiński, Kraków 1886.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 2, Poznań 1878.
Kürschner G., Die Urkunde des Herzog Nikolaus von Troppau vom 3. April 1284, „Zeitschrift für Geschichte und Kulturgeschichte Österreichisch-Schlesien“ 1910/1911, 7 Jg., Heft ¾.
Nos Nicolaus dei gracia dux Oppawie – Zemský archiv v Opavě, Klarisky Opava, č. 1a, sign. A 1.
Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae, Pars 2: (1253–1310), op. J. Emler, Pragae 1882.
Regesta Imperii, Bd. 6: (1272–1313), Die Regesten des Kaiserreichs unter Rudolf, Adolf, Albrecht, Heinrich VII, Abt. 1 (Rudolf), bearb. O. Redlich, Innsbruck 1898.
Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 4: (1267–1281), bearb. W. Irgang, Köln–Wien 1988.
Schlesisches Urkundenbuch, Bd 5: (1282–1290), hrsg. v. H. Appelt, J. Menzel, bearb. W. Irgang, Köln–Wien 1993.
Státní okresni archiv Opava, Archiv Města Opava, č. 3, sign. I/4.
LITERATURA
Adamska A., Arengi w dokumentach Władysława Łokietka. Formy i funkcje, Kraków 1999.
Bakala J., Geneze opavského Slezska a řimská Kurie, [w:] Lux romana w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, red. A. Barciak, Katowice 2001.
Bakala J., Holasická provincie a formovaní opavského vévodství, „Časopis Slezského muzea. Série B“ 1969, vol. 18.
Baletka T., Páni z Kravař. Z Moravy až na konec světa, Praha 2000.
Balzer O., Królestwo Polskie 1295–1370, t. 2, Lwów 1919.
Barciak A., Ideologia polityczna monarchii Przemysła Ottokara II. Studium z dziejów czeskiej polityki zagranicznej w drugiej połowie XIII wieku, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” 1982, nr 465.
Barciak A., Książęta raciborscy a klasztory dominikańskie w Raciborzu, [w:] Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2008.
Barciak A., Tytulatura książąt opolskich – potomków i następców Mieszka, zwanego Laskonogim, [w:] Sacra silentii provincia. 800 lat powstania dziedzicznego księstwa opolskiego (1202–2002), red. A. Pobóg-Lenartowicz, Opole 2003.
Barciak A., Tytuł opawski książąt wrocławsko-legnickich w początkach XIV wieku, [w:] Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa 2001.
Baszkiewicz J., Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968.
Bielińska M., Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296–1299. Ze studiów nad kancelarią wielkopolską, „Studia Źródłoznawcze” 1961, t. 6.
Bielińska M., Kancelarie i dokumenty wielkopolskie XIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
Bieniak J., Terminologia pokrewieństwa i powinowactwa w średniowiecznych źródłach, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2009, nr 13.
Bieniak J., Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300–1306, Toruń 1969.
Biermann G., Geschichte der Herzogthümer Troppau und Jägerndorf, Teschen 1874.
Bogucki A., Książę i wojewoda. Tytulatura niekoronowanych władców czeskich i polskich, „Przegląd Historyczny” 1998, t. 89, z. 4.
Braun E.W., Drei Grabsteine von Mitgliedern des Troppauer Fürstenhauses der Przemysliden, „Zeitschrift für Geschichte und Kulturgeschichte Österreichisch-Schlesien“ 1918, 13 Jg.
Buryškova I., Život a kancelář Mikulaše I. Opavského, Brno 1989 (mps., praca magisterska napisana na Uniwersytecie w Brnie pod kierunkiem prof. J. Kudrny).
Czechowicz B., Wokół początków Księstwa Oławskiego. Przyczynek do badań tytulatury książęcej na Śląsku w XV wieku, „Historica. Revue pro historii a příbuzné vědy” 2011, t. 2, nr 1.
Čechura J., Hlavačka M., Mikulec J., Děti a levobočci českých králů, Praha 1995.
Ens F., Das Oppaland, oder der Troppauer Kreis, nach seinen geschichtlichen, naturgeschichtlichen, bürgerlichen und örtlichen Eigenthümlichkeiten, Bd. 1: Geschichte des Herzogthums Troppau, Wien 1835.
Grabowski J., Tytulatura kujawska i ruska Siemowita IV, księcia mazowieckiego. Ze studiów nad intytulacją w średniowiecznych dokumentach w Polsce, [w:] Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006.
Grabowski J., Tytulatura na dokumentach książąt mazowieckich. Forma i funkcje (wybrane zagadnienia), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2009, nr 13.
Gut A., Formularz dokumentów książąt zachodniopomorskich do połowy XIV wieku, Szczecin 2002.
Heck R., Problemy świadomości historycznej średniowiecznego społeczeństwa polskiego, [w:] Dawna świadomość historyczna w Polsce, Czechach i Słowacji. Prace polsko-czechosłowackiej komisji historycznej, red. R. Heck, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
Jan L., Václav II. Král na stříbrném trůnu 1283–1305, Praha 2015.
Jasiński K., Mikołaj I (ok. 1256–1318), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Kraków 1976.
Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Jasiński K., Tytuł pomorski Adolfa V, hrabiego Holsztynu, [w:] Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Z.H. Nowak, Toruń 1992.
Jurek T., Dziedzic królestwa polskiego książę głogowski Henryk (1274–1309), Kraków 2010.
Kapras J., Staatsrechtliche Verhältnisse des Troppauer Landes im Mittelalter, „Zeitschrift für Geschichte und Kulturgeschichte Österreichisch-Schlesien“ 1917, 12 Jg.
Konvičná J., Opavští Přemyslovci, [w:] Přemyslovci. Budování českého státu, red. P. Sommer, D. Třeštík, J. Žemlička, Praha 2009.
Kouřil P., Prix D., Wihoda M., Hrady Českého Slezska, Brno–Opava 2000.
Kutrzeba S., Starostowie, ich początki i rozwój do końca XIV wieku, „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie. Seria II” 1903, t. 45.
Maleczyński K., Kilkanaście dokumentów Władysława Łokietka z lat 1296–1329, „Studia Źródłoznawcze” 1961, t. 6.
Mika N., Mieszko, syn Władysława II Wygnańca, książę raciborski i pan Krakowa – dzielnicowy władca Polski, Racibórz 2006.
Muszyńska A., Heres Regni Poloniae w tytulaturze synów Henryka III głogowskiego, [w:] Prestiż i władza w średniowieczu, red. M. Jędrzejek, Kraków 2012.
Nowacki B., Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290–1335, „Prace Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia” 1987, nr 137.
Nowak T., Władysław Łokietek – polityk i dowódca, Warszawa 1978.
Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288–1306, Bydgoszcz 1992.
Paner A., Kochane dzieci z nieprawego łoża. Z życia rodzinnego Przemyślidów, [w:] Ojcowie i synowie o tron, władzę, dziedzictwo. W 700. rocznicę narodzin Karola IV Luksemburskiego, króla czeskiego i cesarza 1316–1378, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2018.
Paner A., Luksemburgowie w Czechach. Historia polityczna ziem czeskich w latach 1310–1437, Gdańsk 2004.
Paner A., Przemyślidzi: od Borzywoja I do Przemysła II Ottokara. Ludzie i wydarzenia w latach 872–1278, Gdańsk 2008.
Panic I., Tytulatura książąt opolskich w XIII wieku (Uwagi w związku z dyskusją na temat początków Skoczowa), „Pamiętnik Cieszyński” 1997, t. 12.
Pferschy G., Funktion und Gefüge der Herrschaft König Ottokars über die Steiermark, [w:] Böhmisch-österreichische Beziehungen im 13. Jahrhundert. Österreich (einschließlich Steiermark, Kärnten und Krain) im Großreichpolitik Ottokars II. Přemysl, König von Böhmen. Vorträge des internationalen Symposions vom 26. bis 27. September 1996 in Znaim, hrsg. v. M. Bláhová, Prag 1998.
Pietrzyk I., Kancelaria i dokument Przemyślidów opawskich w XIV i początkach XV wieku, Katowice 2008.
Plumlov. Hrad-zámek západně od Prostějova, zprac. L. Michálek, Hukvaldy-Dobrá 2013.
Prasek V., Dějiny kraje Holasovského čili Opavského, Opava 1891.
Prasek V., Historická topografie země Opavské, Opava 1898.
Prix D., Počátky a rozvoj minoritského kláštera v Opavé ve středověku, „Opava. Sborník k dějinám města” 1998, vol. 1.
Reitinger L., Jak se stal Václav II. roku 1285 králem, [w:] Pro pana profesora Libora Jana k životnímu jubileu, red. B. Chocholáč, J. Malíř, L. Reitinger, M. Wihoda, Brno 2020.
Seidl E., Das Troppauer Land zwischen den fünf Südgrenzen Schlesiens. Gründzüge der politischen und territorialen Geschichte bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts, Schriften der Stiftung Haus Oberschlesien Landeskundliche Reihe, Bd. 1, Berlin 1992.
Střeštiková M., Králův syn. Dětství a jinošství Mikuláše I. Opavského, [w:] Opava. Sborník k dějinám města 3, Opava 2003.
Szymański J., Znaczenie tytulatury książąt brzeskich w świetle kopiarza Codex Vindobonensis Palatinus 5105, „Studia Źródłoznawcze” 2017, t. 55.
Świeżawski A., Dux regni Poloniae i haeres regni Poloniae. Ze studiów nad tytulaturą władców polskich na przełomie XIII i XIV wieku, „Przegląd Historyczny” 1989, t. 80, z. 3.
Šefčík E., Mikołaj I (ok. 1255–1318) książę opawski, [w:] Książęta i księżne Górnego Śląska, red. A. Barciak, Katowice 1995.
Šigut F., Městský formulář opavský z počátku XIV. století (Pokračování), „Slezský Sborník” 1962, č. 60.
Šusta J., Záviš z Falkenštejna, [w:] idem, Úvahy a drobné práce historické, Praha 1934.
Wałkówski A., Dokumenty i kancelaria księcia legnickiego Henryka V Grubego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia” 1991, nr 94.
Węclewski Z., Monumenta Poloniae Historica, t. 3, Lwów 1878.
Wihoda M., Mikuláš I. Opavský mezi Přemyslovci a Habsburky, „Český časopis historický“ 2001, vol. 99, č. 2.
Wihoda M., První opavské století, [w:] Opava. Historie. Kultura. Lidé, red. K. Müller, R. Žáček, Praha 2006.
Włodarski B., Pierwsze trudności Luksemburgów w Czechach, Lwów 1935.
Włodarski B., Polska i Czechy w drugiej połowie XIII i początkach XIV wieku (1250–1306), Lwów 1931.
Wójcik M.L., Tytulatura książąt legnicko-brzeskich do początku XV wieku, [w:] Silesia Numismatica. Ducatus Lignicensis et Bregensis. Liber Primus. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Miedzi w Legnicy, 24–25 listopada 2000 r., red. B. Paszkiewicz, Legnica 2001.
Żerelik R., Dokumenty i kancelaria Henryka III księcia głogowskiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia” 1984, nr 42.
Żerelik R., Dokumenty i kancelarie książąt głogowskich w latach 1250–1331, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia” 1988, nr 109.
Żerelik R., Kancelaria biskupów wrocławskich do 1301 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia” 1991, nr 92.
Žemlička J., Čechy v době knížecí (1034–1198), Praha 1997.
Žemlička J., Počátky Čech královských 1198–1253. Proměna státu a společnosti, Praha 2002.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2020.75.61-83
Data publikacji: 2021-01-27 10:39:29
Data złożenia artykułu: 2020-02-26 20:33:34
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Damian Halmer
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.