Wyślij tekst przez e-mail 
Ograniczenia ochrony dóbr osobistych w warunkach stanów nadzwyczajnych wprowadzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Streszczenie w języku polskim
W opracowaniu analizie naukowo-badawczej poddano dotychczas nieomówione w doktrynie zagadnienie z pogranicza prawa publicznego i prawa prywatnego. Przeprowadzone rozważania mają na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest ustanawianie ograniczeń ochrony dóbr osobistych w warunkach stanów nadzwyczajnych wprowadzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przepisach regulujących stany nadzwyczajne, znajdujących się zarówno w Konstytucji RP, jak i w ustawach zwykłych, nie zawarto bezpośrednich odesłań do dóbr osobistych ani do praw osobistych, lecz posłużono się w nich kategorią praw i wolności człowieka i obywatela. Nie oznacza to jednak, że podczas stanów nadzwyczajnych nie jest możliwa ingerencja w sferę dóbr osobistych podmiotów prawa cywilnego. Należy bowiem zauważyć, że konstrukcje prawne praw osobistych oraz praw i wolności człowieka i obywatela są ze sobą powiązane, gdyż mają ten sam przedmiot ochrony – przyrodzone wartości człowieka. Przeprowadzone rozważania pozwalają na sformułowanie wniosku, że ograniczenia ochrony dóbr osobistych mogą być ustanawiane na czas obowiązywania stanów nadzwyczajnych w sposób pośredni – poprzez ograniczanie praw i wolności człowieka i obywatela. W artykule w pierwszej kolejności omówiono przesłanki, jakie muszą zostać spełnione, aby ograniczenie konstytucyjnego prawa i wolności stanowiło upoważnienie do ingerencji w dobro osobiste. Następnie analizie poddano przepisy ustaw regulujących poszczególne stany nadzwyczajne, aby ustalić, które z zawartych w nich ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności mogą skutkować jednocześnie ograniczeniem ochrony dóbr osobistych. W opracowaniu wskazano również konsekwencje, jakie na gruncie prawa cywilnego niesie za sobą wprowadzenie omawianych ograniczeń.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2004.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012.
Bierć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2015.
Biernat T., Władze publiczne w demokratycznym państwie prawa. Prawo – instytucje – zasoby, Kraków 2014.
Bosek L., [w:] Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1–86, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 2016.
Bryk T., Przegląd regulacji stanów nadzwyczajnych w przepisach Konstytucji RP, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 1.
Czech E., Osoby fizyczne i osoby prawne jako podmioty publicznych praw podmiotowych, których źródłem są przyrodzone prawa człowieka, „Krytyka Prawa” 2020, nr 4, DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.418.
Czub K., Konstrukcja autorskich dóbr i praw osobistych po śmierci twórcy, „Państwo i Prawo” 2011, z. 11.
Dobrodziej E., Ochrona dóbr osobistych. Aspekty prawne i praktyczne, Bydgoszcz 2003.
Działocha K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 4, Warszawa 2005.
Garlicki L., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Zubik, t. 2, Warszawa 2016.
Gniewek E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017.
Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957.
Kaliński M., [w:] A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2016.
Kazimierczuk M., Ograniczenie wolności i praw człowieka podczas stanu wyjątkowego w polskim prawodawstwie, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2018, nr 9, DOI: https://doi.org/10.31648/prpc.3753.
Kędzia Z., Konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie a prawa osobiste w rozumieniu cywilistycznym, [w:] Dobra osobiste i ich ochrona w polskim prawie cywilnym, red. J. Piątkowski, Warszawa 1986.
Koczanowski J., Ochrona dóbr osobistych osób prawnych, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 1999, nr 139.
Kubiak-Cyrul A., Dobra osobiste osób prawnych, Warszawa 2005.
Michalska-Badziak R., [w:] Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2013.
Niżankowska E., Prawo do integralności utworu, Warszawa 2007.
Ochendowski E., Prawo administracyjne, Warszawa 2002.
Ożóg M., Wolność sumienia i religii w stanach nadzwyczajnych w polskim systemie prawnym, „Forum Prawnicze” 2016, nr 4.
Panowicz-Lipska J., [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Legalis 2021.
Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2005.
Przybysz P., Publiczne prawa podmiotowe, [w:] Prawo administracyjne, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2013.
Radwański Z., Koncepcja praw podmiotowych osobistych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988, nr 2.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2019.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2018.
Safjan M., Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań rozwoju ochrony dóbr osobistych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002, nr 1.
Sarnecki P., Systematyka konstytucji, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
Skrzydło W., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX/el. 2013.
Sobolewski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2019.
Steinborn S., [w:] Konstytucja RP, t. 2: Komentarz do art. 87–243, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 2016.
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979.
Surówka A., Ograniczenia wolności słowa w stanach nadzwyczajnych, [w:] Wolność wypowiedzi i jej granice. Analiza wybranych zagadnień, red. A. Biłgorajski, Katowice 2014.
Trociuk S., Stan wyjątkowy przy granicy z Białorusią – konsekwencje prawne, LEX/el. 2021.
Wojciechowska A., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13: Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017.
Wojciszke A., Katalog dóbr osobistych w świetle przepisów Konstytucji i Kodeksu cywilnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2000, nr 2.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2018.
Zakrzewski W., [w:] Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzydło, Lublin 2010.
Zubik M., Podmioty konstytucyjnych praw i obowiązków, „Przegląd Legislacyjny” 2007, nr 2.
NETOGRAFIA
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Uchwała o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o przedłużenie stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego, 28.09.2021, https://www.gov.pl/web/premier/uchwala-o-skierowaniu-do-prezydenta-rzeczypospolitej-polskiej-wniosku-o-przedluzenie-stanu-wyjatkowego-na-obszarze-czesci-wojewodztwa-podlaskiego-oraz-czesci-wojewodztwa-lubelskiego (dostęp: 28.04.2022).
AKTY PRAWNE
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483, ze zm.).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 września 2021 r. w sprawie wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (Dz.U. 2021, poz. 1612).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 października 2021 r. w sprawie przedłużenia stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (Dz.U. 2021, poz. 1788).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie organów właściwych do stosowania w czasie stanu wojennego ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela wobec osób, których działalność zagraża bezpieczeństwu lub obronności państwa, oraz trybu postępowania w tych sprawach (Dz.U. 2004, nr 219, poz. 2219).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 2021 r. w sprawie ograniczeń wolności i praw w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego (Dz.U. 2021, poz. 1613).
Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. 1959, nr 11, poz. 62).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2021, poz. 1509, ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 2021, poz. 53, ze zm.).
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1897, ze zm.).
Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1928, ze zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1932).
ORZECZNICTWO
Postanowienie SN z dnia 18 października 1967 r., II CZ 92/67, OSPiKA 1968, nr 10, poz. 208.
Postanowienie SN z dnia 21 sierpnia 2020 r., V CSK 557/19, Legalis nr 2490668.
Postanowienie TK z dnia 24 października 2001 r., SK 10/2001, OTK 2001, nr 7, poz. 225.
Uchwała SN z dnia 18 października 2011 r., III CZP 25/11, OSNC 2021, nr 2.
Uchwała SN z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 36/17, OSNC 2018, nr 11, poz. 103.
Wyrok SA w Lublinie z dnia 5 kwietnia 1991 r., I ACr 50/91, OSA 1991, nr 3, poz. 15.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 27 października 2011 r., VI ACa 461/11, Legalis nr 414234.
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 10 września 2015 r., I ACa 403/15, Legalis nr 1352336.
Wyrok SN z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 252/68, OSNCP 1970, nr 1, poz. 18.
Wyrok SN z dnia 14 listopada 1986 r., II CR 295/86, OSNC 1988, nr 2–3, poz. 40.
Wyrok SN z dnia 24 września 2008 r., II CSK 126/08, Legalis nr 118211.
Wyrok SN z dnia 6 marca 2009 r., II CSK 513/08, Legalis nr 244060.
Wyrok SN z dnia 14 maja 2009 r., I CSK 440/08, Legalis nr 264438.
Wyrok SN z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09, Legalis nr 248327.
Wyrok SN z dnia 20 września 2013 r., II CSK 1/13, Legalis nr 739919.
Wyrok SN z dnia 22 stycznia 2015 r., I CSK 16/14, LEX nr 1621771.
Wyrok SN z dnia 18 stycznia 2022 r., I KK 171/21, Legalis nr 2651169.
Wyrok SO w Łodzi z dnia 12 maja 2014 r., III Ca 1647/13, Legalis nr 2068371.
Wyrok TK z dnia 12 stycznia 1999 r., P 2/98, OTK 1999, nr 1, poz. 2.
Wyrok TK z dnia 15 listopada 2000 r., P 12/99, OTK 2000, nr 7, poz. 260.
Wyrok TK z dnia 25 lutego 2002 r., SK 29/01, OTK-A 2002, nr 1, poz. 5.
Wyrok TK z dnia 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK-A 2002, nr 5, poz. 65.
Wyrok TK z dnia 16 marca 2011 r., K 35/08, OTK-A 2011, nr 2, poz. 11.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2022.69.1.159-181
Data publikacji: 2022-11-04 19:54:23
Data złożenia artykułu: 2022-04-28 17:41:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Wojciech Szczotka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.