Pozycja ustrojowa notariatu w świetle Prawa o notariacie z dnia 25 maja 1951 r.

Streszczenie w języku polskim

Przedmiotem artykułu jest analiza pozycji ustrojowej notariatu na gruncie Prawa o notariacie z dnia 25 maja 1951 r. Ustawa ta wprowadziła w Polsce model notariatu wzorowany na ustawodawstwie radzieckim. Notariat stał się organem państwowym, działającym przez państwowe biura notarialne pod nadzorem Ministra Sprawiedliwości i jego organów. Powszechnie zaliczany był do organów ochrony prawnej, choć zdawano sobie sprawę, że jego cel, funkcje i zasady działania wykazują znaczne odrębności w stosunku zarówno do tradycyjnie pojmowanego urzędu, jak i do innych organów ochrony prawnej. Przepisy nowej ustawy uznały notariusza za pracownika państwowego, na którym ciążyły szczególne obowiązki w zakresie przestrzegania obowiązującego w Państwie Ludowym prawa i zasad współżycia społecznego. Przyznanie notariuszowi nowego statusu pociągnęło za sobą likwidację samorządu notarialnego oraz aplikacji notarialnej. Pomimo formalnego zerwania z dotychczasowymi tradycjami ogólne zasady działania notariatu określone w Prawie o notariacie z 1951 r. opierały się jednak w pewnym zakresie na dorobku Prawa o notariacie z 1933 r. Dzięki tym zasadom działania notariatu nadal istniało silne zaufanie publiczne do osoby notariusza, co pozwalało na dalsze określanie go mianem osoby zaufania publicznego. Utrzymanie przez notariat charakteru instytucji zaufania publicznego świadczyło o uniwersalnym charakterze i o żywotności tego organu. Umożliwiło to notariatowi przetrwanie okresu upaństwowienia i ostateczny powrót w 1991 r. do tradycji ustrojowych wypracowanych w okresie międzywojennym.