Technorealizm wobec społecznych konsekwencji techniki
Streszczenie w języku polskim
W artykule dokonuję przeglądu i analizy aksjologicznej refleksji nad rolą techniki w życiu społecznym, reprezentowanej przez filozofów, których zaliczam do technorealizmu. Technorealizm jest trzecim i pośrednim stanowiskiem w aksjologii techniki, obok technopesymizmu i technoptymizmu. Prezentuję krótko historię tego sposobu filozofowania. Jest to zarówno historia myślenia technorealistów należących do filozofów kultury i filozofów techniki, między innymi Lewisa Mumforda, Martina Heideggera, Leszka Kołakowskiego, Langdona Winnera, Shoshany Zuboff i Juvala noi Hararri, nowe idee technorealistów z grona filozofów inżynierii (między innymi Carla Mitchama), jak również poglądy samych praktyków/inżynierów. Technorealizm fomułuje wyważone oceny artefaktów techniki i tym samym może dostarczać ludziom argumentacji w ich problematycznych spotkaniach z najnowszymi wytworami techniki, jak też zachęcać do konkretnych działań w życiu społecznym w epoce trzeciej nowoczesności, zwłaszcza w edukacji dzieci i młodzieży.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Axell, Cecilia. „A Call for a Critical Philosophy of Technology”. W: Reflections on Technology for Educational Practitioners, red. John Dakers, Jonas Hallström i Marc de Vries, 131–146. Leiden: Brill Academic Publishers, 2019.
Bańka, Józef. Przeciw szokowi przyszłości. Filozofia techniki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1977.
Bierdiajew, Mikołaj. „Człowiek i maszyna. Problem socjologii i metafizyki techniki”. Tłum. Ewa Matuszczyk, Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych VII (1995): 45–67.
Błasiak, Zbigniew A. „Sztuczna inteligencja zagrożeniem ludzkiej tożsamości? Głos w dyskusji nad kondycją człowieka pod koniec XX wieku”, Colloquia Communia 1999, red. Jadwiga Mizińska i Halina Rarot, nr 2(69): 107–108.
Heidegger: The Question Concerning Technology. CriticaLink. https://www.english.hawaii.edu/criticalink/heidegger/guide1.html, 338–341 (dostęp: 14.08.2023).
Dąbrowski, Andrzej. „Filozofia informacji Luciano Floridiego (ekspozycja nieformalno-logiczna)”, Zagadnienia naukoznawstwa 51, nr 4 (206) [2015]: 447–464. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-fe2d1130-fe33-4c93-8386-b5bf42ffcb11 (dostęp: 20.7.2023).
Feenberg, Andrew. Critical Theory of Technology. https://www.sfu.ca/~andrewf/books/critical_theory_of_technology.pdf (dostęp: 12.01.2024).
Floridi, Luciano. „Zagadnienie moralności informacji. O filozoficznym ugruntowaniu etyki komputerowej”. Tłum. Dorota Chabrajska, Ethos 18, nr 1–2(69–70) (2005): 269–307.
Gould Stewart, Mary. Od technooptymizmu do technorealizmu: co to znaczy odpowiedzialnie wprowadzać innowacje. 2021. https://mags.medium.com/from-techno-optimism-to-techno-realism-what-it-means-to-innovate-responsibly-2b41e47a6470 (dostęp: 12.08.2023).
Haraway, Donna. „Manifest cyborga”. Tłum. Sławomir Królak i Ewa Majewska, Przegląd Fi-lozoficzno-Literacki 2003, nr 1: 49–87. https://www.academia.edu/40925328/
Donna_Haraway_Manifest_Cyborg%C3%B3w (dostęp: 9.07.2023).
Heidegger, Martin. „Pytanie o technikę”. W: Martin Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane. Tłum. Krzysztof. Michalski, 224–255. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Holmes, Neville W. „Revising the Pinciples of Technorealism”, Computer 36, nr 11 (2003): 126–128.
Kołakowski, Leszek. Cywilizacja na ławie oskarżonych. Kulturaliberalna.pl. https://aneks.kulturaliberalna.pl/wp-content/uploads/2016/02/40-kolakowski-With-Watermark.pdf (dostęp: 01.08.2023).
Libura, Maria. „W pułapce technoentuzjazmu”, Menedżer Zdrowia, nr 1–2 (2023). https://www.termedia.pl/mz/W-pulapce-technoentuzjazmu,50842.html (dostęp: 10.12. 2023).
Lizut, Rafał A. Technika a wartości. Spór o aksjologiczną neutralność artefaktów. Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2014.
McBride, Susan, Alexander, Gregory, Baernholdt, Marianne, Vugrin, Margaret i Epstein, Beth. „Scoping review: Positive and negative impact of technology on clinicians”, Nurs Outlook 2023, nr 71(2), 1–13. https://dx.doi.org/10.1016/j.outlook.2023.101918
Mitcham, Carl. Thinking through Technology: The Path between Engineering and Philosophy. Chicago: Chicago University Press, 1994.
Mitcham, Carl i David R. Muñoz. „Humanitarian Engineering Education”. W: Humanitarian Engineering. Synthesis Lectures on Engineers, Technology & Society, red. Caroline Baille, 37–50. Cham: Springer, 2010.
Mumford, Lewis. Technika a cywilizacja: historia rozwoju maszyny i jej wpływ na cywilizację. Tłum. Ewa Danecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.
Mumford, Lewis. Mit maszyny. Pentagon władzy. 2. Tłum. Michał Szczubiałka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
Nordmann. Alfred, Technikphilosophie: Zur Einführung. Hamburg: Junius, 2008.
„Nowe technologie i my. Zapładniamy maszyny, jak pszczoły kwiaty. Rozmowa redaktorów Instytutu Spraw Obywatelskich z Langdonem Winnerem”, Tygodnik Spraw Obywatelskich, nr 163(7) (2023), 14 lutego 2023. https://instytutsprawobywatelskich.pl/nowe-technologie-i-my-zapladniamy-maszyny-jak-pszczoly-kwiaty/ (dostęp: 10.05.2024).
Queraltó, Ramón. „Scientific Realism, Objectivity, and ‘Technological Realism’”. W: The Reality of the Unobservable. Boston Studies in the Philosophy of Science, vol 215, red. Evandro Agazzi i Massimo Pauri. Dordrecht: Springer, 2000.
Principles of Technorealism, technorealism.org, http://www.technorealism.org (dostęp: 12.07.2023).
Rarot, Halina. „Trzy spojrzenia na kulturę ponowoczesną”, Kultura i Wartości 2019, nr 27: 37–52. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2019.27.37-52
Rarot, Halina. „Związki religii i techniki”, Roczniki Filozoficzne 71, nr 1 (2023): 325–344. https://doi.org/10.18290/rf23711.16
Suzuki, David. artistsforconservation.org. https://www.artistsforconservation.org/quote/david-suzuki (dostęp: 12.01.2024).
Szymański, Kamil. „Carla Mitchama projekt filozofii techniki”. Rozprawa doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski. Lublin, 2023. Biblioteka Wydziału Filozofii KUL.
Szymański, Kamil. Lewisa Mumforda krytyka kultury technicznej, Kultura i Wartości 2017, nr 21: 61–79. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2017.21.61
The Editors of The New Atlantis. Daniel J. Boorstin, RIP, „The New Atlantis”, nr 5 (Spring 2004): 97–99. https://www.thenewatlantis.com/publications/daniel-j-boorstin-rip (dostęp: 13.10.2023).
Watson, Sara M. „Toward a Constructive Technology Criticism”, Columbia Journalism Review, (4.10.2016). https://towcenter.gitbooks.io/constructive-technologycriticism/content/part_i _tech_criticism/ (dostęp: 4.08.2023).
Winner, Langdon. „Technologies as Forms of Life”. W: Epistemology, Methodology and the Social Sciences, red. Robert S. Cohen i Marx W. Wartofsky, 249–263. Dordrecht: Springer, 1983.
Winner, Langdon. The Whale and The Reactor: A Search for Limits in an Age of High Technology. Chicago: The University of Chicago Press, 1986.
Zarządzanie infrastrukturą informatyczną firmy. realismtechnology.pl. https://realismtechnology.pl/ (dostęp: 12.01.2024).
Zuboff, Shoshana. Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Tłum. Alicja Unterschuetz. Poznań: Zysk i S-ka, 2021.
Zybertowicz, Andrzej i inni. Samobójstwo Oświecenia? Jak neuronauka i nowe technologie pustoszą ludzki świat. Poznań: Wydawnictwo Kasper, 2015.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2024.37.13-41
Data publikacji: 2024-07-31 22:57:50
Data złożenia artykułu: 2024-02-27 18:09:02
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Halina Rarot
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.