Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Skale obserwacyjne do oceny rozwoju poznawczego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) – charakterystyka narzędzia
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Na gruncie edukacji diagnoza kryterialna zaburzenia nie daje wystarczających podstaw do zaplanowania wsparcia edukacyjno-terapeutycznego. Charakterystyka funkcjonalna uzupełniająca dane z diagnozy nozologicznej pokazuje zarówno możliwości, jak i trudności w funkcjonowaniu w codziennym kontekście życiowym.
Cel badań: Celem artykułu jest prezentacja skal obserwacyjnych do oceny funkcjonowania w sferze poznawczej osób z niepełnosprawnością intelektualną stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) w wieku od 6. do 25. roku życia, które są elementem baterii diagnostycznej KAPP.
Stan wiedzy: Aktualne instrumentarium diagnostyczne do oceny funkcjonalnej osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim poza Systemem Oceny Zachowań Adaptacyjnych ABAS-3 zawiera narzędzia zdezaktualizowane lub nienormalizowane. Na gruncie polskim istnieje potrzeba uzupełnienia tego katalogu.
Podsumowanie: Skale są przeznaczone do diagnozy funkcjonalnej wykonywanej przez pedagogów specjalnych, psychologów, specjalistów. Przedstawiono założenia teoretyczne konstrukcji skal oraz etapy tego procesu, który obejmował: badania pilotażowe, badania normalizacyjne oraz badania walidacyjne. Opisano również własności psychometryczne skal oraz dane potwierdzające trafność zbieżną i różnicową. Ostatni rozdział prezentujący pola do interpretacji wyników (porównania interindywidualne, intraindywidualne oraz między równoległymi perspektywami rodzica i nauczyciela w modelu diagnozy 270 stopni) daje specjalistom wiedzę na temat możliwości wykorzystania narzędzi w codziennej pracy diagnostyczno-terapeutycznej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Aljunied, M., Frederickson, N. (2014). Utility of the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) for Educational Psychologists’ Work. Educational Psychology in Practice, 30(4), 380–392. https://doi.org/10.1080/02667363.2014.949627
American Educational Research Association (2014). American Psychological Association, National Council on Measurement in Education, Joint Committee on Standards for Educational, & Psychological Testing (US). Standards for Educational and Psychological Testing. American Educational Research Association.
Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Arvidsson, P., Granlund, M., Thyberg, I., Thyberg, M. (2014). Important Aspects of Participation and Participation Restrictions in People with a Mild Intellectual Disability. Disability Rehabilitation, 36, 1264–1272.
Bedyńska, S., Campfield, D., Kaczan, R., Kaczmarek, M., Knopik, T., Kochańska, M., Krasowicz-Kupis, G., Krejtz, I., Orylska, A., Papuda-Dolińska, B., Rycielski, P., Rydzewska, K., Sędek, G., Smoczyńska, M., Wiejak, K. (2021). Narzędzia diagnostyczne do oceny zdolności poznawczych dzieci i młodzieży – projekt wdrożeniowy. Przegląd Psychologiczny, 64(2), 9–23. https://doi.org/10.31648/pp.7323
Campfield, D. (2019). Raport ogólny z wywiadów poznawczych z nauczycielami i rodzicami dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (U), znacznym (Z) oraz głębokim (G). [Niepublikowany raport z badań]. Instytut Badań Edukacyjnych.
Chrzanowska, I. (2015). Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności. Impuls.
Domagała-Zyśk, E., Mariańczyk, K., Chrzanowska, I., Czarnocka, M., Jachimczak, B., Olempska-Wysocka, M., Otrębski, W., Papuda-Dolińska, B., Pawlak, K., Podgórska-Jachnik, D. (2022). Szkolna Ocena Funkcjonalna: Przebieg procesu w aspekcie
oceny aktywności i uczestnictwa. Wyd. KUL.
Gresham, F.M., Quinn, M.M., Restori, A. (1999). Methodological Issues in Functional Analysis: Generalizability to Other Disability Groups. Behavioral Disorders, 24(2), 180–182. https://doi.org/10.1177/019874299902400205
Gresham, F., Watson, T.S., Skinner, C.H. (2001). Functional Behavioral Assessment: Principles, Procedures, and Future Directions. School Psychology Review, 30(2), 156–172.
Gunzburg, H.C. (1976). The PAC Manual. N.S.M.H.C. London, Vol. 1–2.
Hornowska, E. (2014). Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Scholar. ICD-10 (2008). Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Jankiewicz, A., Skrypnik, D., Skrypnik, K. (2014). Głęboka niepełnosprawność intelektualna a rozwój emocjonalno-społeczny i motoryczny. Psychiatria, 11(4), 222–227.
Jurek, P., Pawlicka, P. (2015). Kwestionariusz diagnozy funkcjonalnej. Podręcznik. Harmonia Universalis.
Kielin, J. (2022). Profil osiągnięć ucznia. Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów. GWP.
Kopeć, D. (2004). Metody rehabilitacji dzieci i młodzieży ze złożoną niepełnosprawnością. W W. Dykcik, W. Twardowski (Red.), Wspomaganie rozwoju i rehabilitacja
dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zespołami zaburzeń. Wyd. Naukowe Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.
Krasowicz-Kupis, G., Wiejak, K., Bedyńska, S., Błaszczak, A., Kaczan, R., Kaczmarek, M., Kochańska, M., Knopik, T., Krejtz, I., Łuniewska- Etenkowska, M., Orylska, A., Papuda-Dolińska, B., Rycielski, P., Rydzewska, K., Sędek, G., Smoczyńska, M., Zieliński, P. (2022). Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych – bateria diagnostyczna KAPP dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Instytut Badań Edukacyjnych.
Kostka-Szymańska, M., Krasowicz-Kupis, G. (2022). Ocena rozwoju intelektualnego dzieci z wybranymi zaburzeniami neurorozwojowymi. Podręcznik dla studentów
i praktyków. Wyd. UMCS.
Nezami, E., Butcher, J.N. (2000). Objective Personality Assessment. W G. Goldstein, M. Hersen, Handbook of Psychological Assessment (Third Edition) (s. 413–435). Oxford.
Nowak, K., Sendrowski, K., Sobaniec, W. (2014). Wykorzystanie skali PPAC w procesie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością sprzężoną w przebiegu mózgowego
porażenia dziecięcego. Neurologia Dziecięca, 23(47), 21–28.
Otrębski, W., Domagała-Zyśk, E., Sudoł, A. (2019). ABAS-3 System Oceny Zachowań Adaptacyjnych. Podręcznik polski. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Otrębski, W., Mariańczyk, K., Amilkiewicz-Marek, A., Bieńkowska, K.I., Domagała-Zyśk, E., Kostrubiec-Wojtachnio, B., Papuda-Dolińska, B., Pisula, E. (2022). Standardy przebiegu oceny funkcjonalnej oraz planowania wsparcia edukacyjno-specjalistycznego. Wyd. KUL.
Ozonoff, S., Iosif, A.M., Young, G.S., Hepburn, S., Thompson, M., Colombi, C., Cook, I.C., Werner, E., Goldring, S., Baguio, F., Rogers, S.J. (2011). Onset Patterns in Autism: Correspondence Between Home Video and Parent Report. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 50(8), 796–806. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2011.03.012
Papuda-Dolińska, B., Wiejak, K., Błaszczak, A., Kochańska, M., Knopik, T., Krasowicz-Kupis, G., Łuniewska- Etenkowska, M., Zieliński, P. Kaczmarek, M., Sędek, G. (2022). Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych – skale KAPP_S do oceny osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG). Instytut Badań Edukacyjnych.
Prescott, A., Bank, L., Reid, J., Knutson, J., Burraston, B., Eddy, J.M. (2000). The Veridicality of Punitive Childhood Experiences Reported by Adolescents and Young Adults. Child Abuse and Neglect, 24(3), 411–425. https://doi.org/10.1016/s0145-
(99)00153-2
Rakowska, A. (2003). Język, komunikacja, niepełnosprawność. Wybrane zagadnienia. Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Ratz, C., Lenhard, W. (2013). Reading Skills Among Students with Intellectual Disabilities. Research in Developmental Disabilities, 34(5), 1740–1748. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2013.01.021
Sachse, S., von Suchodoletz, W. (2008). Early Identification of Language Delay by Direct Language Assessment or Parent Report? Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 29, 34–41.
Schalock, R.L., Luckasson, R., Tassé, M.J. (2021). Intellectual disability: Definition, diagnosis, classification, and systems of supports (12th ed.). American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
Smoczyńska, M., Krajewski, G., Łuniewska, M., Haman, E., Bulkowski, K., Kochańska, M. (2015). Inwentarze rozwoju mowy i komunikacji (IRMIK): słowa i gesty, słowa i zdania. Podręcznik. Instytut Badań Edukacyjnych.
Szychowiak, B. (2001). Pedagogika osób z niepełnosprawnością ruchową. W W. Dykcik (Red.), Pedagogika specjalna (s. 201–217). Wyd. Naukowe UAM.
Witkowski, T. (1988a). Podręcznik do Inwentarza PPAC H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym). COMPWZ MEN.
Witkowski, T. (1988b). Podręcznik do Inwentarza PAC-1 H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym) oraz podręcznik do skali osobowej oceny PAS Gunzburga dla upośledzonych umysłowo. COMPWZ MEN.
Witkowski, T. (1988c). Podręcznik do Inwentarza PAC-2 H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym) oraz podręcznik do skali osobowej oceny PAS Gunzburga dla upośledzonych umysłowo. COMPWZ MEN.
World Health Organisation (WHO). (2009). ICF International Classification of Functioning, Disability and Health. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony
Zdrowia.
Zapolski, T.C.B., Smith, G.T. (2013). Comparison of Parent versus Child-report of Child Impulsivity Traits and Prediction of Outcome Variables. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 35(3), 301–313.
Zasępa, E. (2017). Osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Procesy poznawcze. Impuls.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2023.42.2.117-133
Data publikacji: 2023-08-28 15:04:48
Data złożenia artykułu: 2023-02-13 12:12:54
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2023 Beata Papuda-Dolińska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.