Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Początki praktyki opiekuńczo-wychowawczej i kształtowania się publiczno-prawnego systemu opieki nad dzieckiem w Piotrkowie Trybunalskim do 1918 roku
Streszczenie w języku polskim
Troska o dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej jest jednym z najstarszych obowiązków społeczności wobec swych najsłabszych przedstawicieli. Na przestrzeni wieków to do dzieci opuszczonych i sierocych w pierwszej kolejności kierowano działania pomocowe. Od wieków również rozwijano i doskonalono formy niesionej pomocy. Bodaj najstarsze z nich miały charakter samorzutnych inicjatyw indywidualnych bądź społecznych, jeszcze niezorganizowanych, często okazjonalnych, powodowanych ludzką empatią, niekiedy noszących znamiona biologicznego ratownictwa. Mowa tu przede wszystkim o akcjach dożywiania lub zapewnienia schronienia. Kolejne formy były związane z dobroczynną działalnością Kościoła katolickiego oraz innych organizacji najczęściej o charakterze wyznaniowym, które przejęły odpowiedzialność za najbardziej potrzebujących. Wspólne dla nich zdawało się rozumienie opieki jako aktywności społecznej o charakterze dobroczynnym i samopomocowym. Pomoc dzieciom przeważnie łączono z działalnością filantropijną bądź oświatowo-wychowawczą. Jednakże podwalin właściwie pojmowanej opieki systemowej nad najmłodszymi w Polsce możemy odnaleźć dopiero po I wojnie światowej. Niniejszy artykuł jest egzemplifikacją działalności istniejących w Piotrkowie Trybunalskim – mieście o bogatej tradycji filantropijnej – najstarszych organizacji i instytucji kierujących swą pomoc do najmłodszych mieszkańców. Jest zarazem poświadczaniem słów Henryka Sienkiewicza wypowiedzianych w sprawie Macierzy Szkolnej z 1905 roku, że „[…] ofiarność polskiego społeczeństwa jest wprost niewyczerpana. Wielu przyganom może podlegać nasz narodowy charakter i sami zdajemy sobie sprawę z naszych wad i braków, gdy chodzi jednak o poświęcenie grosza dla sprawy publicznej, mało narodów nas przewyższa, a i nawet cudzoziemcy oddają nam pod tym względem sprawiedliwość”. Można sądzić, że współcześnie słowa te nie straciły aktualności.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Akta miasta Piotrkowa, sygn. 3507; sygn. 1303. Regulamin Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan.
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Akta miasta Piotrkowa, sygn. 3507, Wykaz towarzystw dobroczynnych w Piotrkowie.
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Akta miasta Piotrkowa, sygn. 3931. Wykaz placówek opiekuńczo-wychowawczych w Piotrkowie.
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Inspektorat Szkolny w Piotrkowie, sygn. 55. Wykazy zakładów opiekuńczo-wychowawczych w Piotrkowie za lata 1915–1918, b.p.
Balcerek M., 1978, Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918–1939. Warszawa, PWN.
Balukiewicz M., 2000, Protektoraty lwowskie. Początki i rozwój praktyki opiekuńczo-wychowawczej we Lwowie i na ziemi lwowskiej od końca XVIII stulecia do wybuchu II wojny światowej. Katowice, Wydawnictwo UŚ.
Baranowski B., 1989, Stosunki gospodarcze i społeczne w II połowie XVII i w XVIII w. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie.
Bunsch-Konopka H., 1985, Historia Opieki Społecznej w Polsce. W: J. Staręga-Piasek (red.), Pomoc społeczna w Polsce, cz. II . Warszawa, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
Cioch H., 2002, Prawo fundacyjne. Warszawa, „Difin”.
Cutter Z., Sadowska E., 2008, Opieka nad ludnością II Rzeczypospolitej ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości żydowskiej. W: S. Walasek (red.), Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku. Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Dobrowolska M., 2004, Działalność Piotrkowskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Dobroczynności Królestwie Polskim (1886–1914). „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, nr 6.
Feinkind M., 1930, Dzieje Żydów w Piotrkowie i okolicy od czasów najdawniejszych do chwili obecnej. Piotrków Trybunalski, [b.w.].
Felchner A., 2006, Zdrowie i zdrowotność piotrkowian. Z problematyki zdrowotności mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego i powiatu piotrkowskiego na tle całego kraju (od końca lat 20-tych do początku 70-tych XX wieku). Wrocław, Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, Opaliński E., Wiślicz T. (red.), 2000. Warszawa, „Neriton” Instytut Historii Państwowej Akademii Naukowej.
Giedroyć F., 1908, Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce, Warszawa 1908, s. 3–11; cyt. za: M. Kolankiewicz, 2006, Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dziećmi, „Dziecko Krzywdzone”, nr 17.
Glinkowski W., 1989, Układ przestrzenny, obwarowania i zabudowa miasta w XVI–XVIII w. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie.
Janczak J.K., 1989, Ludność. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie.
Jasiewicz K., 1990, Polityka fundacyjna w II Rzeczypospolitej. „Polityka Społeczna”, nr 2.
Kępski C., 1991, Dziecko sieroce i opieka nad nim w Polsce w okresie międzywojennym. Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Kępski C., 1993, Towarzystwa dobroczynności w Królestwie Polskim (1815–1914). Lublin, Wydawnictwo UMCS .
Koralewski K., 1918, Opieka społeczna. Dobroczynność publiczna. Warszawa, Wydawnictwo B. Wierzbicki.
Kośka M., 1998, Rada Główna Opiekuńcza Szpitali, W: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach, t. 2. Epoka Porozbiorowa. Warszawa, PWN.
Leś E., 1999, Działalność dobroczynna w Europie i Ameryce. Tradycje i współczesność, cz. II. Dzieje organizacji społecznych w Polsce i w krajach zachodnich. Od rewolucji przemysłowej do wybuchu II wojny światowej. Warszawa, Centrum Informacji dla Organizacji Pozarządowych Bordo.
Leś E., 2001, Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce. Warszawa, Prószyński i S-ka.
Łopato J., 1982, Miłosierdzie i dobroczynność w Polsce. „Polityka Społeczna”, nr 5.
Otciet o Diejatieilnosti Petrokowskiego Otdiela Russkawo Błogotworitielnowo Obściestwa w Carstwie Polskom, za 1905 gad. 1906, Piotrków.
Pamiatnaja Kniżka Petrokowskoj Guberni za 1885; 1885, Piotrków.
Pamiatnaja Kniżka Petrokowskoj Guberni za 1889 god, 1889, Piotrków.
Petrokowskoje Gubernialny je Wiedomosti, 1873, nr 22.
Piasta A., 2007, Piotrków Trybunalski w latach pierwszej wojny światowej. Piotrków Trybunalski, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
Rawita-Witanowski M., 1923, Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (z planem miasta). Piotrków Trybunalski, Wydawnictwo Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Rawita-Witanowski M., 1935, Dzieje Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan w Piotrkowie Trybunalskim z powodu pięćdziesięciolecia istnienia. Piotrków Trybunalski, [b.w.].
Rybus H., 1989, Regesty wybranych zapisek z akt arcybiskupów gnieźnieńskich, „Archiwa. Biblioteki. Muzea Kościelne” 1961/16, s. 111, cyt za: H. Żerek-Kleszcz, Życie religijne i kulturalne w XVI-XVIII w. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie.
Rzędowska A., Hałaczkiewicz B., 2008, Historia piotrkowskich Żydów (do 1939 roku). Piotrków Trybunalski, nakł. Urzędu Miasta.
Samuś P., 1989, Życie społeczno-polityczne w latach 1867–1914. W: B. Baranowski (red), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie.
Sosnowska J., 2011, Działalność socjalna i opiekuńcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940). Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wawrzyński M., 1997, Fundacje w Polsce. Zarys historii i stan w latach dziewięćdziesiątych. Bariery i możliwości działania. Warszawa, „Ulica Lipowa”.
Z życia naszych ochronek, „Tydzień” 1904, nr 44.
Załuski M., 2013, Ustanowienie fundacji w testamencie. „Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej”, nr 1(7).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2020.39.1.57-74
Data publikacji: 2020-04-09 11:30:40
Data złożenia artykułu: 2017-06-05 23:14:06
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2020 Katarzyna Magdalena Szymczyk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.