Diagnoza empatii i agresji nastolatków w kontekście postaw rodzicielskich

Agnieszka Lasota

Streszczenie w języku polskim


Celem badań była analiza związku między postawami rodzicielskim a poziomem empatii i agresji dorastających dzieci. W badaniach wzięło udział 201 adolescentów w wieku 16–18 lat wychowywanych w pełnej rodzinie w dużym mieście. Do pomiaru empatii użyto kwestionariusza IRI (Davis 1983), poziom agresji diagnozowano na podstawie wyników kwestionariusza Bussa i Perry’ego (1992), a KPR -Roc (Plopa 2008) użyto do pomiaru retrospektywnych zachowań rodzicielskich pod kątem pięciu postaw: akceptacja/odrzucenie, nadmierne wymagania, autonomia, niekonsekwencja oraz nadmierna ochrona. Wyniki badań własnych potwierdzają istnienie związku między postawami rodzicielskimi a poziomem zachowań empatycznych i agresywnych u dzieci. Umiejętność przyjmowania cudzej perspektywy oraz współodczuwania przez synów i córki zależy w dużym stopniu od postaw rodzica tej samej płci. Dla poziomu empatii dziewcząt predyktorami okazały się postawy matek, zaś poziom empatii chłopców w największym stopniu wyjaśniają postawy ojców. Ponadto, brak pozytywnych postaw ojców i duże nasilenie negatywnych ma związek z nieumiejętnością radzenia sobie z własnymi emocjami przez młodzież obu płci i wzmaga ich personalny dystres. Również diagnoza poziomu agresji młodzieńczej była rozpatrywana w kontekście pozytywnych oraz negatywnych postaw rodzicielskich, które mogą sprzyjać bądź hamować agresję swoich dzieci. Zarówno pozytywne jak i negatywne postawy obojga rodziców miały istotne znaczenie dla nasilenia agresji dzieci w zależności od rodzaju aktu agresywnego. Agresję bezpośrednią dziewcząt najsilniej wyjaśniały negatywne postawy obojga rodziców, zaś agresję pośrednią głównie postawy ojców. U chłopców, dla poziomu agresji fizycznej i werbalnej istotne okazały się postawy matek, zaś dla agresji pośredniej jak gniew i wrogość – głownie postawy ojców. Wyniki badań potwierdzają, że zarówno matka, jak i ojciec odgrywają istotną rolę w kształtowaniu odpowiednich społeczno-emocjonalnych umiejętności swojego dziecka. Dowiodły również istnienia odmiennych wzorców relacji pomiędzy postawami matek i ojców a zachowaniem empatycznym i agresywnym ich dzieci.


Słowa kluczowe


empatia, agresja, młodzież, postawy rodzicielskie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bandura A., Caprara G.V., Barbaranelli C., Gerbino M., Pastorelli C., 2003, Role of affective self-regulatory efficacy in diverse spheres of psychosocial functioning, “Child Dev”, no 74(3), 769–82.

Baumrind D., 1991, Effective parenting during the early adolescent transition, In: P.A. Cowan, E.M. Hetherington (eds.), Advances in Family Research, Hillsdale, NJ: Erlbaum, 111–163.

Blair R.J., 2005, Responding to the emotions of others: dissociating forms of empathy through the study of typical and psychiatric populations. “Conscious Cogn.”, no 14(4), 698–718.

Buss A.H., Perry M., 1992, The Aggression Questionnaire. “Journal of Personality and Social Psychology”, no 63(3), 452–459.

Calvete E., Gámez-Guadix M., Orue I., 2014, Family characteristics associated with child-to-parent aggressions in adolescents. “An. Psicol.”, no 30, 1176–1182.

Carlo G., McGinley M., Hayes R., Batenhorst C., Wilkinson J., 2007, Parenting styles or practices? Parenting, sympathy and prosocial behaviors among adolescents. “The Journal of Genetic Psychology”, no 168(2), 147–176.

Crocetti E, Moscatelli S, Van der Graaff J, Keijsers L, van Lier P, Koot H.M, et al., 2016, The Dynamic Interplay among Maternal Empathy, Quality of Mother-Adolescent Relationship, and Adolescent Antisocial Behaviors: New Insights from a Six-Wave Longitudinal Multi-Informant Study. “PLoS ONE”, no 11(3):e0150009.

Chęć M., Potemkowski A., Wąsik M., Samochowiec A., 2016, Postawy rodzicielskie a agresja młodzieży w subkulturze Emo, „Psychiatr. Pol.”, no 50(1), 19–28

Davis M. H., 1983, The effects of dispositional empathy on emotional reactions and helping: A multidimensional approach. “Journal of Personality”, no 51, 167–184. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1983.tb00860.x

Davis M., 1994, Empathy: A social psychological approach, Boulder, CO: Westview Press.

de Kemp R., Overbeek G., de Wied M., Engels R., Scholte R., 2007, Early adolescent empathy, parental support, and antisocial behavior. “Journal of Genetic Psychology”, no 168(1), 5–18

del Barrio V., Moreno C., López R., 2001, Evaluación de la agresión y la inestabilidad emocional en niños españoles: Su relación con la depression. “Clín. Salud”, no 12, 33–50.

Dodge K. A., Coie J. D., Lynam D., 2006, Aggression and Antisocial Behavior in Youth. In: N. Eisenberg, W. Damon, & R. M. Lerner (eds.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development, Hoboken, NJ: Wiley, 719–788.

Eisenberg N., Eggum N. D., & Di Giunta L., 2010, Empathy-Related Responding: Associations with Prosocial Behavior, Aggression, and Intergroup Relations. “Social Issues and Policy Review”, no 4(1), 143-180. https://doi.org/10.1111/j.1751-2409.2010.01020.x

Eisenberg N., Fabes R.A, Spinrad T.L., 2006, Prosocial development. In: N. Eisenberg, W. Damon (eds.), Handbook of child psychology. Vol. 3. Social, emotional, and personality development. Wiley; New York, 646–71.

Eisenberg N., Fabes R., Schaller M., Carlo G., & Miller P., 1991, The relations of parental characteristics and practices to children's vicarious emotional responding. “Child Development”, no 62(6), 1393–1408.

Frick P.J., White S.F., 2008, Research review: The importance of callous-unemotional traits for developmental models of aggressive and antisocial behavior. “Journal of Child Psychology and Psychiatry”, no 49, 359–375. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01862.x

Gámez-Guadix M., Straus M.A., Carrobles J.A., Muñoz-Rivas M.J., Almendros C., 2010, Corporal punishment and long-term behavior problems: the moderating role of positive parenting and psychological aggression. “Psicothema”, no 22, 529–53.

Grusec J.E., 2011, Socialization processes in the family: social and emotional development. “Annu. Rev. Psychol”, no 62, 243–269. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.121208.131650

Juroszek W., Muszyńska S., Pawłowska P., Szołtysik A., 2013, Percepcja ojców i matek przez studentów pod względem akceptacji, empatii i kongruencji, „Fides Ratio. Kwartalnik Naukowy”, no 3(15), 158–180.

Knopp K., Pudzianowska-Śliwka M., 2014, Style wychowania samotnych matek a zachowania agresywne ich nastoletnich dzieci, „Kwartalnik Naukowy. Fides et Ratio” nr 3(19), 174–185.

Lasota A., 2017, Association of affective and cognitive empathy with various dimensions of aggression among Polish adolescents. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica”, no 10, 11–22. DOI 10.24917/20845596.10.1

Liberska H., Farnicka M. 2015. Agresywność i zachowania agresywne młodzieży a percypowane przez nią postawy rodzicielskie. Perspektywa rozwojowa. „Psychologia Rozwojowa”, T. 20, nr 4, 25–44. DOI 10.4467/20843879PR.15.020.4463

Llorca, A., Richaud MC., Malonda, E., 2017, Parenting Styles, Prosocial, and Aggressive Behavior: The Role of Emotions in Offender and Non-offender Adolescents, “Front Psychol.”, no 8, 1246. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01246

Llorca-Mestre A., Samper-García P., Malonda-Vidal E., Cortés-Tomás M.T., 2017, Parenting style and peer attachment as predictors of emotional instability in children. “Soc. Behav. Pers.” No 45, 677–694.

Maccoby E.E., Martin J.A., 1983, Socialization in the context of the family: parent-child interaction. In: P.H. Mussen, E.M. Hetherington (eds.) Handbook of child psychology. Socialization, personality, and social development. New York: Wiley, 1–101.

May W., 2011, Geneza zachowań agresywnych. „Wszystko dla Szkoły”, nr 6, 9–12.

Michiels D, Grietens H, Onghena P, Kuppens S., 2008, Parent – child interactions and relational aggression in peer relationships. “Dev. Rev”, no 28(4), 522–540.

Penney S., Moretti M.M., 2007, The relation of psychopathy to concurrent aggression and antisocial behavior in high-risk adolescent girls and boys. “Behavioral Sciences & the Law”, no 25, 1–41. https://doi.org/10.1002/bsl.715

Plopa M., 2005, Psychologia rodziny. Teoria i badania.. Kraków, Impuls.

Plopa M., 2008, Kwestionariusz retrospektywnej oceny postaw rodziców (KPR-Roc). Podręcznik. Wyd. Wizja Press & IT, Warszawa.

Raskauskas J. Gregory J., Harvey S., Rifshana F., Evans I., 2010, Bullying among primary school children in New Zealand: relationships with prosocial behaviour and classroom climate, “Educational Research”, no 52(1), 1–13.

Sitarczyk M., 2016, Postawy ojcowskie a zachowania agresywne młodzieży, „Roczniki Pedagogiczne”, no 8(44), 4, 83–96, https://doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).4–5

Van Lissa C.J., Hawk S.T., Meeus, W.H., 2017, The effects of affective and cognitive empathy on adolescents’ behavior and outcomes in conflicts with mothers. “Journal of Experimental Child Psychology”, no 158, 32–45. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2017.01.002




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2019.38.2.67-87
Data publikacji: 2019-12-27 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2018-12-03 15:59:09


Statystyki


Widoczność abstraktów - 2552
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1283

Wskaźniki





Prawa autorskie (c) 2020 Agnieszka Lasota

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.