Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Czy warto wydawać antologie kazań? Na marginesie Kazań w kulturze polskiej. Edycje Kolekcji Tematycznych, red. Kazimierz Panuś, t. 1-3, Kraków 2014, ss. 1849.
Streszczenie w języku polskim
Artykuł jest dyskusją wokół celów i metod wydawania antologii tekstów dawnych kazań w związku z wydaniem monumentalnej trzytomowej edycji liczącej w sumie 1849 stron druku, pt.: Kazania w kulturze polskiej. Edycje Kolekcji Tematycznych, red. K. Panuś, t. 1-3, Kraków 2014. Na omawianą edycję składają się trzy odrębne zbiory kazań tematycznych: Kazania maryjne, t. 1; Kazania funeralne, t. 2 oraz Kazania pasyjne, t. 3. Całość stanowi największe kompendium dawnych tekstów kaznodziejskich reprezentujących tradycję homiletyczną od średniowiecza do XXI w. w polskiej humanistyce. W trzech tomach umieszczono w sumie 69 edycji kazań w oryginale polskim lub w tłumaczeniach z języka łacińskiego, w kolejności: 33 maryjne, 15 funeralne oraz 21 pasyjnych. Razem kompendium zbiera mowy 62 kaznodziejów począwszy od średniowiecznych, m.in.: Peregryna z Opola, Mateusza z Krakowa, Mikołaja z Błonia, Stanisława ze Skarbimierza i Jana z Szamotuł oraz nowożytnych m.in.: Grzegorza Orszaka, Jakuba Wujka, Piotra Skargi, Krzysztofa Kraińskiego, Fabiana Birkowskiego i Szymona Starowolskiego i współczesnych Stefana Wyszyńskiego, Karola Wojtyły i Józefa Tischnera. Każdy tom poprzedzony jest odrębnym obszernym wstępem (R. Mazurkiewicza, K. Panusia, M. Skwary, J. S. Gruchały) z przedstawieniem stanu badań, wykazem skrótów oraz zasadami wydania i transkrypcji. Główną trudnością w przygotowaniu antologii był wybór metody edytorskiej, która w przypadku edycji z kilku epok nie mogła być jednolita, wybór autorów oraz umieszczenie w jednej serii kazań w tłumaczeniu z łaciny z kazaniami w oryginalnym brzmieniu staropolskim lub współczesnej polszczyzny. Strona edytorska jest przygotowana pod kątem kodykologicznym, filologicznym i rzeczowym. Pytania może zaś budzić strona językowa. Czy nie lepiej było w przypadku łacińskich kazań umieścić je w formie testimonium? Był to efekt kompromisu ze strony autorów między zachowaniem poziomu edytorskiego, a intencją szerszego udostępnienia „cennego materiału źródłowego do poznania dziejów języka, literatury, sztuki, kultury religijnej, duchowości i obyczajów”. Odpowiedź na postawione w artykule pytanie jest pozytywna. Warto, o ile edycja i aparat krytyczny idzie w parze z właściwą selekcją materiału oraz z komplementarnym, interdyscyplinarnym widzeniem kazań jako piśmiennictwa sakralnego, służącego duchowemu budowaniu i religijnemu nauczaniu, i w konsekwencji „czytanych” dziś jako „teksty kultury”, skarbnica idei i języka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Manuscript sources
Biblioteka Narodowa w Warszawie:
Piotr of Miłosław (?), Sermo: De purificacione BMV, rkps 3021, f. 71rb–73vb.
Piotr of Miłosław (?), Sermo: De visitacione BMV, rkps 3021, f. 253ra–256rb.
Printed sources
Antologia mistyków franciszkańskich, vols. 1–3, ed. S. Kafel, Warszawa 1985–1987.
Augustinus, Sermo CXXIV, ed. Patrologia Latina, ed. J.P. Migne, vol. 39, Paris 1845, col. 1992:
Caesarius of Arles, Pisma monastyczne, transl. E. Czerny, S.M. Borkowska OSB, J. Piłat, comp. by M. Starowieyski, Kraków 1994 (Źródła monastyczne, 2).
Caesarius of Arles, Kazania, transl. S. Ryznar, comp. by E. Stanula, Warszawa 1989 (Pisma starochrześcijańskich pisarzy, vol. LII).
Czaykowski K. & Łoś J., Zabytki augustyańskie, ‘Materiały i Prace Komisyi Językowej Akademii Umiejętności’ 1905, 2, 3.
Czaykowski K., Staropolskie kazanie augustyańskie, ‘Przegląd Powszechny’ 1907, 24, 93, 278, 2.
Fabian Birkowski, Kazania o naukach tajemnych, comp. by J. Kroczak, Wrocław 2012 (Bibliotheca curiosa, ed. J. Sokolski).
Gloger Z., Ułamek starożytnego kazania o małżeństwie, ‘Biblioteka Warszawska’ 1873, 3.
Grzegorz z Nyssy, Homilie do błogosławieństw, transl. M. Przyrzychowska, Kraków 2005 (Źródła myśli teologicznej, vol. 34).
Gvillelmi Dvranti Rationale divinorvm officiorvm, ed. A. Davril, T. M. Thibodeau, Turnholti 2000 (Corpus christianorvm. Continuatio Mediaeualis, vol. 140a).
Jakub Wujek, Postilla catholica, to jest, kázania ná Ewángelie niedzielne y odświętne. Część Pierwsza, W Krákowie, w Drukárni Siebeneycherowey roku Pańskiego 1584 (Kraków 1868–1870: Komorów 1997 edn. reprit).
Jakub of Paradyż, Sermones de sanctis et de praecipuis festivitatibus, ed. St. A. Porębski, Warszawa 2004 (Textus et studia..., Vol. 29).
Jan Tauler, Kazania, transl. and comp. by W. Szymona, Poznań 1983.
Kazania Gnieźnieńskie, ed. St. Vrtel-Wierczyński, Poznań 1953.
Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze, eds. P. Stępień, H. Tchórzewska-Kabata, I. Winiarska-Górska, Warszawa 2009 (National Library).
Kazanie na dzień Wszech Świętych (tzw. praskie), comp. and eds. by R. Mazurkiewicz, W. Wydra, P. Stępień, E. Belcarzowa, W. Twardzik, Poznań 2008 (Prace Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza).
Łukaszewski J., Wydra W., Nieznane kazanie (?) z około połowy XV wieku ze zbiorów gnieźnieńskich, ‘Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej’ 2016, 66.
Malinowski L., Ewangelia św. Mateusza R.V, 1-12, Kazanie na Dzień Wszech Świętych. Zabytki języka polskiego z wieku XV, z rękopisu DLII Biblioteki Kapitulnej w Pradze, ‘Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny’, Ser. II, vol. 22, Kraków1895.
Mateusz of Kraków, O praktykach kurii rzymskiej oraz 2 kazania synodalne o naprawie obyczajów kleru, transl. and comp. by Wł. Seńko, Warszawa 1970 (Biblioteka klasyków filozofii. Pisarze polscy).
Meister Eckhart, Kazania, transl. and comp. by W. Szymona, Poznań 1986.
Meister Eckhart, Kazania i traktaty, transl. J. Prokopiuk, Warszawa 1988.
Mowy wybrane o mądrości Stanisława ze Skarbimierza, comp. by M. Korolko, transl. B. Chmielowska, Kraków 1997.
Origen, Jerome, Homilie o Księdze Psalmów, transl. St. Kalinkowski, Kraków 2004 (Źródła myśli teologicznej, vol. 32).
Origen, Homilie o Ewangelie św. Łukasza, transl. and comp. by St. Kalinkowski, Warszawa 1986 (Pisma starochrześcijańskich pisarzy, vol. XXXVI).
Origen, Homilie o Księgach Izajasza i Ezechiela, transl. St. Kalinkowski, Kraków 2000 (Źródła myśli teologicznej, vol. 16).
Origen, Pseudo-Hippolytus, Pseudo-Chrysostom, Pisma paschalne, transl. St. Kalinkowski, Kraków 1993 (Biblioteka Ojców Kościoła, vol. 3).
Peregrini de Opole Sermones de tempore et de sanctis, ed. R. Tatarzyński, Warszawa 1997 (Studia ‘Przeglądu Tomistycznego’, vol. 1, ed. K. Marciniak).
Peregryn of Opole, Kazania „de tempore” i „de sancti”, transl. J. Mrukówna, ed. J. Wolny, Kraków–Opole 2001.
Prima verba. Krakowskie mowy uniwersyteckie, ed. E. Jung-Palczewska, Łódź 2000.
Quadragesimale admontense. Quadragesimale admontské, eds. H. Florianová, D. Martínková, Z. Silagiová, H. Šedlinová, Praha 2006 (Fontes Latini Bohemorum, VI).
Statuta Nankeri episcopi cracoviensis A. 1320, ed. U. Heyzmann, Statuta synodalia episcoporum cracoviensium XIV et XV saeculi, Kraków 1875 (Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, vol. 4).
Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z r. 1420, eds. J. Fijałek, A. Vetulani, Kraków 1915–1951 (Studia i materiały do historii ustawodawstwa synodalnego w Polsce, no. 4).
St Anthony of Padua, Kazania Niedzielne i Świąteczne. T. III. Kazania Świąteczne Od Narodzenia Pańskiego do Uroczystości świętych Piotra i Pawła, transl. C. Niezgoda, Kraków 2003.
St Basil the Great, Wybór Homilij i kazań, transl. T. Sinko, Kraków 1947.
St Caesarius of Arles, Homilie do Księgi Rodzaju. Objaśnienia Apokalipsy św. Jana, transl. and comp. by A. Żurek, Kraków 2002 (Biblioteka Ojców Kościoła, vol. 17).
St George, Homilie na Ewangelie, Warszawa 1998 (Thesaurus Catholicus).
St John Chrysostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza. Część pierwsza: homilie 1–40, transl. J. Krystyniacki, comp. by A. Baron, Kraków 2000 (Źródła myśli teologicznej, vol. 18).
St John Chrysostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza. Część druga: homilie 41–90, transl. A. Baron, J. Krystyniacki, comp. by A. Baron, Kraków 2001 (Źródła myśli teologicznej, vol. 23).
St John Chrysostom, Homilie na list św. Pawła do Rzymian, T I. 1, transl. T. Sinko, comp. by A. Baron, Kraków 1995.
St John Chrysostom, O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie, transl. W. Kania, L. Małunowiczówna, K. Bielawski, M. Jurek, J. Sawicka, comp. by J. Naumowicz, Kraków 2002 (Biblioteka Ojców Kościoła, vol. 19).
St Lawrence of Brindisi Doctor of the Church, Kazania Maryjne (Mariale), transl. E. Szowski, Biała Podlaska 1993.
Teksty o Matce Bożej. Dominikanie średniowieczni, transl. J. Salija, Niepokalanów 1992 (Beatam me dicent..., ed. St. C. Napiórkowski, vol. 4).
Teksty o Matce Bożej. Franciszkanie średniowieczni, Niepokalanów 1992 (Beatam me dicent..., ed. St. C. Napiórkowski, vol. 5).
Teksty o Matce Bożej. Polskie średniowiecze, comp. by R. Mazurkiewicz, Niepokalanów 2000 (Beatam me dicent..., ed. St. C. Napiórkowski, vol. 12).
Wisłocki Wł., Kazania niedzielne i świąteczne w języku łacińskim i czeskim z początku XVgo wieku, podług kodeksu biblijoteki hr. Tarnowskich w Dzikowie, ‘Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny’ 1875, 3.
Wolny J., Zawadzki R.M., Królowa Jadwiga w tradycji kaznodziejskiej XV wieku. Cz. 1: Studia o królowej Jadwidze, ‘Analecta Cracoviensia’ 1975, 7.
Literature
Bataillon L–J., Approaches to the study of medieval sermons, in: idem, La predication au XIIIe siècle en France et Italie. Etudes et documents, Aldershot 1993 (reprint from ‘Leeds Studies in English. New Series’, vol. 11, 1980).
Bataillon L.–J., Status quaestionis sur les instruments et les techniques de travail de S. Thomas et S. Bonaventure, in 1274, année charniére, Paris 1977 (Bibliotheca Franciscana Scholastica Medii Aevi, 27).
Bériou N., La reportation des sermons parisiens à la fin du XIIIe siècle, ‘Medioevo e Rinascimento’ 1989, 3.
Bériou N., Latin and vernacular. Some remarks about sermons delivered on Good Friday during the Thirteenth Century, in: Die deutsche Predigt im Mittelalter. Internationales Symposium am Fachbereich Germanistik der Freien Universität Berlin vom 3.–6. Oktober 1989, eds. V. Mertens, H.-J. Schiewer, Tübingen 1992.
Bracha K., Nauczanie kaznodziejskie w Polsce późnego średniowiecza. Sermones dominicales et festivales z tzw. kolekcji Piotra z Miłosławia, Kielce 2007.
Bracha K., Średniowieczne kaznodziejstwo w Europie Środkowej. Stan i perspektywy badawcze, in: Przestrzeń religijna Europy Środkowo-Wschodniej w średniowieczu. Materiały Konferencji Międzynarodowej Komisji Historii Porównawczej Chrześcijaństwa (CIHEC), Lublin–Lwów, 6–10 września 2007. Religious Space of East-Central Europe in the Middle Ages. Proceedings of the Conference of the Commission Internationale d’Histoire et d’Etude du Christianisme (CIHEC), Lublin–Lviv, 6–10 September 2007, eds. K. Bracha, P. Kras, Warszawa 2010.
Bracha K., Średniowieczne rękopisy homiletyczne w zbiorach polskich: źródła i badania, in: De Nuptiis Philologiae et Libri Manuscripti, czyli co nowego mówią rękopisy. Zbiór Studiów, eds. P. Pludra-Żuk, A. Lew, Warszawa 2016.
d’Avray D.L., The Preaching of the Friars. Sermons Diffused from Paris Before 1300, Oxford 1985.
Hamesse J., La méthode du travail des reportateurs, ‘Medioevo e Rinascimento’ 1989, 3.
Kienzle B.M., Introduction, in: The Sermon, ed. idem, Turnhout 2000 (Typologie des sources du Moyen Âge occidental, eds. L. Genicot, R. Noël, Fasc. 81–83).
Koehler Th., Marie (Sainte Vierge), in: Dictionnaire de Spiritualité, vol. 10, Paris 1980.
Kopeć J.J., Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku, Lublin 1997.
Longère J., La prédication médiévale, Paris 1983.
Mazurkiewicz R., Łaciński zbiór kazań maryjnych Jana z Szamotuł (Paterka), ‘Ruch Literacki’ 2013, 54, 1 (316).
Meier L., Über den Zeugniswert der “Reportatio”, ‘Archiv für Kulturgeschichte’ 1954, 36.
Müller G., La “Reportatio”, ‘Salesianum’ 1959, 21.
Parkes M.B., Tachygraphy in the Middle Ages. Writing Techniques Employed for <> of Lectures and Sermons, ‘Medioevo e Rinascimento’ 1989, 3.
Predigten, in: Marienlexikon, eds. R. Baumer, L. Scheffczyk, t. 5, St. Ottilien 1993.
Rusconi R., Reportatio, ‘Medioevo e Rinascimento’ 1989, 3.
Schneyer J.B., Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1350–1500, Nach der Vorarbeit von J. B. Schneyer, L. Hödl, W. Knoch, Ruhr-Universität Bohum, Münster-Aschendorff 2001 (CD Rom).
Schneyer J.B., Winke für die Sichtung und Zuordnung spätmittelaterlichen Predigthreihen, ‘Scriptorium’ 1978, 32, 2.
Skierska I., Święta „kobiece” w polskim średniowiecznym ustawodawstwie synodalnym, in: Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy. Prace ofiarowane Profesor Alicji Karłowskiej-Kamzowej, Poznań 1995.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2019.47.333-348
Data publikacji: 2019-12-13 09:01:54
Data złożenia artykułu: 2019-03-19 20:24:10
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Krzysztof Bracha
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.