Niezależny teatr białoruski w Polsce: trzy sezony na wygnaniu

Irina Lappo

Streszczenie w języku polskim


Artykuł został poświęcony teatrowi białoruskiemu w Polsce po protestach w 2020 roku. Autorka analizuje repertuar teatru na wygnaniu, badając zarówno ilościowe, jak i jakościowe aspekty jego funkcjonowania w obcej kulturze oraz w warunkach gospodarki rynkowej. Niezależny białoruski teatr, zniszczony, zakazany i wygnany z ojczyzny, odrodził się w Polsce. W ciągu ostatnich trzech sezonów (2021–2024), dzięki solidarności ludzi teatru i wsparciu polskiego państwa w formie systemu grantów, stypendiów i rezydencji, kontynuują prace kolektywy, które wyemigrowały niemal w całości oraz powstało kilka nowych zespołów teatralnych i związków twórczych. Głównym przedmiotem analizy są pola tematyczne, które eksplorują białoruscy twórcy. Tematyka spektakli determinuje wybór formalnych środków wyrazu, a z kolei formy teatralne wpływają na sposób, w jaki publiczność odbiera i interpretuje treści przedstawienia. Z punktu widzenia zależności między treścią wypowiedzi artystycznej a doborem odpowiednich środków wyrazu autorka wyróżnia cztery sposoby komunikacji z publicznością. O czym i jak mówi teatr białoruski na wygnaniu? O protestach, represjach, więźniach politycznych, doświadczeniach emigracji i wojny (w teatrze dokumentalnym), o uniwersalnych problemach egzystencjalnych (wystawiajac klasykę i współczesną literaturę białoruską), o białoruskiej kulturze i tożsamości (eksplorując folklor i żywiołu muzyki) oraz o współczesności – łącząc plastyczny, wizualny i muzyczny kod na styku różnych gatunków teatralnych w intensywnym dialogu ze sztuką europejską.


Słowa kluczowe


białoruski teatr, teatr niezależny, teatr na wygnaniu, polityka repertuarowa, sztuka współczesna

Pełny tekst:

PDF (Belarusian)

Bibliografia


Arcimovich, Tania. (2016). Independent Theatre in Belarus. 1980–2013. In: Joanna Krakowska, Daria Odija (eds.) Platform East European Performing Arts Companion (p. 177– 186). Lublin-Warsaw.

Bernštèjn, Dar'â. (2023). „Nam stala lepš”. Kranalʹnaâ prèm’era Kupalaǔcaǔ u Vìlʹnì. Deutsche Welle, 21.06.2023. [Бернштэйн Дар'я. (2023). „Нам стала лепш„. Кранальная прэм’ера Купалаўцаў у Вільні. Deutsche Welle, 21.06.2023]. Pobrano z: https://www.dw.com/ru/na-gadzinu-varnulisa-u-belarus-kupalaucy-z-kranalnaj-premeraj-u-vilni/a-65992932 (dostęp: 04.05.2024).

Čarnâkevìč, Maryâ. (2024). „U Kupalaǔskìm â adčuvala atmasferu vâlìkaj fabrykì”. Z Palìnaj Dabravolʹskaj razmaǔlâe Maryâ Čarnâkevìč. Novy čas, 07.03.2024. [„У Купалаўскім я адчувала атмасферу вялікай фабрыкі”. З Палінай Дабравольскай размаўляе Марыя Чарнякевіч. Новы час, 07.03.2024]. Pobrano z: https://zbsb.info/?p=10364 (dostęp: 04.09.2024).

Dabravolʹskaâ, Palìna. (2024). „Câžka bycʹ čalavekam”. Raskazvaem ab prèm’ery praektu Palìny Dabravolʹskaj „Coma”. [Дабравальская, Паліна. (2024). „Цяжка быць чалавекам”. Расказваем аб прэм’еры праекту Паліны Дабравольскай „Coma”]. Pobrano z: svaboda.org//a/32682546.html (dostęp: 04.05.2024).

„Dzeâ drugaâ”: èratyčna-muzyčnyâ spektaklì ǔ zmročnyâ časy. (2024). [„Дзея другая”: эратычна-музычныя спектаклі ў змрочныя часы]. Pobrano z: https://euroradio.fm/ru/dzeya-drugaya-eroticheski-muzykalnye-spektakli-v-mrachnye-vremena-efir (dostęp: 04.05.2024).

Ermakovìč, Ganna. (2022). Padparadkavacca gètamu strahu – značycʹ prajgracʹ. Apošnâe ìntèrv'û Alâkseâ Strèlʹnìkava. Novy čas. 18.12.2022. [Ермаковіч, Ганна. (2022). Падпарадкавацца гэтаму страху – значыць прайграць. Апошняе інтэрв'ю Аляксея Стрэльнікава. Новы час, 18.12.2022]. Pobrano z: https://novychas.online/asoba/aposznjae-interv-ju-aljakseja-strelnikava (dostęp: 20.01.2023).

Gac, Dominik. (2023a). Ciągłe cięcie. Teatr, 9. Pobrano z: https://teatr-pismo.pl/21153-ciagle-ciecie/ (dostęp: 07.05.2024).

Gac, Dominik. (2023b). Pielgrzym. Teatr, 3. Pobrano z: https://teatr-pismo.pl/20134-pielgrzym/ (dostęp: 04.05.2024).

Gajko, Oksana. (2021). „Razložitʹ sebâ na identičnosti”: Oksana Gajko o novom spektakle i posttravmatičeskom roste. [Гайко, Оксана. (2021). „Разложить себя на идентичности”: Оксана Гайко о новом спектакле и посттравматическом росте]. Pobrano z: https://reform.news/262140-razlozhit-sebja-na-identichnosti-oksana-gajko-o-novom-spektakle-i-posttravmaticheskom-roste ) (dostęp: 04.06.2024).

Gajko, Oksana. (2024). Proekt „Zoâ”, ili, kak â stala Drugoj. [Гайко, Оксана. (2024). Проект „Зоя”, или, как я стала Другой]. Pobrano z: https://statusproject.net/ (dostęp: 04.05.2024).

Garadnicki, Pavel. (2023). Rady pavedamìcʹ, što tèatralʹnaâ prèm’era. [Рады паведаміць, што тэатральная прэм’ера…(2023)]. (@freebelarusmuseum) Instagram. Pobrano z: https://www.instagram.com/freebelarusmuseum/p/C1W0OzpoWMd/ (dostęp: 04.06.2024).

Harcujeu, Alaksandr. (2022). Program. Pobrano z: https://trwarszawa.pl/program/plac-zwyciestwa/(dostęp: 07.06.2024).

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Rezydencje artystyczne. Białoruś / I edycja. Pobrano z: https://www.instytut-teatralny.pl/dzialalnosc/projekty-i-programy/rezydencje-artystyczne-instytutu-teatralnego/rezydencje-artystyczne-bialorus/ (dostęp: 20.01.2024).

Kacâlovìč, Ìrèna. (2021). Ûryj Dzìvakoǔ u Polʹščy stavìcʹ spektaklʹ, âkì b uprygožyǔ belaruskuû scènu'. [Кацяловіч, Ірэна. (2021). Юрый Дзівакоў у Польшчы ставіць спектакль, які б упрыгожыў беларускую сцэну]. Pobrano z: https://belsat.eu/news/04-12-2021-yuryj-dzivakou-u-polshchy-stavits-spektakl-yaki-b-uprygozhyu-belaruskuyu-stsenu (dostęp: 13.06.2023).

Kondrasiuk, Grzegorz. (2022). Dugin i spotkanie z Realnym. Teatr, 10. Pobrano z: https://teatr-pismo.pl/19188-dugin-i-spotkanie-z-realnym/ (dostęp: 19.08.2023).

Krot, Sârgej. (2023) Šèpt, što znìkae nazaǔždy. U Varšave adbylasâ prèm’era spektaklû, âkì zrazumeûcʹ tolʹkì belarusy. [Крот, Сяргей. (2023). Шэпт, што знікае назаўжды. У Варшаве адбылася прэм’ера спектаклю, які зразумеюць толькі беларусы]. Pobrano z: https://belsat.eu/news/14-06-2023-shept-shto-znikaje-nazauzhdy/ (dostęp: 13.12.2023).

Kupalaucy. [@kupalaucy]. (2021) Kalì vy taksama žyvâce… [Калі вы таксама жывяце...]. Instagram. Pobrano z: https://www.instagram.com/kupalaucy/p/CvPNDocILFq/ (dostęp: 13.06.2024).

Kyzioł, Aneta. (2022). Uczta kanibali. Polityka, 17. Pobrano z: https://e-teatr.pl/uczta-kanibali-24579 (dostęp: 23.06.2024).

Laufer, Paweł, (red.) (2011). Raport o stanie kultury niezależnej i NGO w Białorusi. Lublin: Warsztaty Kultury, s. 58–66.

Luzgina, Anastasiâ; Korejvo, Vladislav. (2023). Analiz potoka migrantov iz Belarusi v Polʹšu, Litvu i drugie strany Evropejskogo Soûza v 2021–2022 gg. [Лузгина, Анастасия; Корейво; Владислав. (2023). Анализ потока мигрантов из Беларуси в Польшу, Литву и другие страны Европейского Союза в 2021–2022 гг.]. Pobrano z: https://beroc.org/upload/medialibrary/39e/39e10070c02bd21e582e4858465018a4.pdf (dostęp: 13.04.2024).

Manifest Białoruskiej Wspólnoty Teatralnej. (2021). Pobrane z: https://e-teatr.pl/manifest-14972 (dostęp: 20.01.2024).

Marcìnovìč, Dzânìs. (2022). Belaruskì tèatr u èmìgracyì. U: Kupalaǔcy: Kuo Vadis? Zbornìk p’es ì èsè. [Марціновіч, Дзяніс. (2022). Беларускі тэатр у эміграцыі. У: Купалаўцы: Kuo Vadis? Зборнік п’ес і эсэ.] Heidelberg: Kulturverein Belarus e.V.

Martinovič, Denis; Pankratova, Anastasiâ. (2021). Kak v Kupalovskom prošel pervyj spektaklʹ posle vyborov: „Ostorožno, mogut bytʹ bèčebèšniki”. [Мартинович, Денис; Панкратова, Анастасия. (2021). Как в Купаловском прошел первый спектакль после выборов: „Осторожно, могут быть бэчебэшники”]. Pobrano z: https://gazetaby.com/post/kak-v-kupalovskom-proshel-pervyj-spektakl-poslevy/173944/ (dostęp: 01.04.2022).

Marcìnovìč, Viktar (2022). Sfagnum, peraklad Viktara Ryžkova, adaptacyâ Alâksandra Garcueva. Scènaryj (na pravah rukapìsu). [Марціновіч, Віктар. (2022). Сфагнум, пераклад Віктара Рыжкова, адаптацыя Аляксандра Гарцуева. Сцэнарый (на правах рукапісу)].

Novik, Andrej. (2023). O sobytiâh v Belarusi nužno govoritʹ prâmo, a ne s „figoj v karmane”. [Новик, Андрей. (2023). О событиях в Беларуси нужно говорить прямо, а не с „фигой в кармане”]. Pobrano z: https://charter97.org/ru/news/2023/6/16/552191/ (dostęp: 09.12.2023).

Pajęcka, Anna. (2022). Wojna obrazów. Dialog, 5. Pobrano z: https://www.dialog-pismo.pl/przedstawienia/wojna-obrazow (dostęp: 01.04.2023).

Palânskaâ, Safìâ. (2023). Tèatralʹny rèžysër Ûra Dzìvakoǔ skarae polʹskìâ tèatry. Z Ûraj Dzìvakovym razmaǔlâe Safìâ Palânskaâ. [Тэатральны рэжысёр Юра Дзівакоў скарае польскія тэатры. З Юрай Дзіваковым размаўляе Сафія Палянская]. Pobrano z: https://www.dw.com/ru/teatralny-rezysior-jura-dzivakou-skaraje-polskija-teatry/a-66648982 (dostęp: 20.01.2024).

Prava na kuĺturu. Bielaruś 2021. Manitorynh parušienniaŭ kuĺturnych pravoŭ i pravoŭ čalavieka ŭ dačynienni da dziejačaŭ kuĺtury. Bielaruski PEN. (2021). [Права на культуру. Беларусь 2021. Маніторынг парушенняў культурных правоў і правоў чалавека ў дачыненні да дзеячаў культуры. Беларускі ПЕН]. Pobrano z: https://penbelarus.org/2022/02/16/prava-na-kulturu-belarus-2021-bel.html (dostęp: 20.01.2023).

Rembowska, Aleksandra. (2023). Przebudzenie. Pobrano z: https://teatralny.pl/recenzje/przebudzenie,3762.html (dostęp: 04.05.2024).

Rèzìdèncyì tèatralʹnaga ìnstytuta. (2021). [Рэзідэнцыі тэатральнага інстытута]. Pobrano z: https://www.instytut-teatralny.pl/2021/09/24/рэзідэнцыі-тэатральнага-інстытута-м/ (dostęp: 09.05.2024).

Sakaloǔskaâ, Vasìlìna. (2023). Dzìvakoǔ Ûra. „Kalì lûdzì bačacʹ mae tvory, â razumeû, što âščè nâ ǔsë skončana”. Z Ûraj Dzìvakovym razmaǔlâe Vasìlìna Sakaloǔskaâ. [Сакалоўская, Васіліна. (2023). Дзівакоў Юра. „Калі людзі бачаць мае творы, я разумею, што яшчэ ня ўсё скончана”. З Юрай Дзіваковым размаўляе Васіліна Сакалоўская]. Pobrano z: https://art-context.com/teatr/yura-dzivakou/ (dostęp: 04.05.2024).

Savickaja, Maryna. (2022). Kupalaŭcy: nieĺha spyniacca. Z Voĺhaj Kulikoŭskaj razmaŭliala Maryna Savickaja. [Савіцкая, Mарына. (2022). Купалаўцы: нельга спыняцца. З Вольгай Кулікоўскай размаўляла Марына Савіцкая]. Pobrano z: https://art-context.com/teatr/kupalauczyi-nelga-spyinyaczcza (dostęp: 20.01.2023).

Sto dzion z Kupalaŭskim i ŭžo 29 dzion pa-za jaho scienami. (2020). [Сто дзён з Купалаўскім і ўжо 29 дзён па-за яго сценамі]. Pobrano z: https://www.youtube.com/watch?v=EEybDeWkMyw (dostęp: 01.04.2022).

Strona teatru BY teatr: https://byteatr.com/ (dostęp: 04.05.2024).

Strona teatru Team Teatr: https://timteatr.pl (dostęp: 02.12.2023).

Strona teatru Teatr Powszechny: https://www.powszechny.com/pl/spektakle/nastia (dostęp: 02.05.2024).

Strona teatru TR https://trwarszawa.pl/program/plac-zwyciestwa/ (dostęp: 02.05.2024).

Šavieĺ, Raman. (2024). „Zekamieron” – turemny kvaternik ad kupalaŭcaŭ. [Шавель, Раман. (2024). „Зэкамерон” – турэмны кватэрнік ад купалаўцаў]. Pobrano z: https://belsat.eu/news/12-05-2024-zekameron-turemny-kvaternik-ad-kupalaucau/ (dostęp: 09.05.2024).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2024.18.193-222
Data publikacji: 2025-01-08 14:18:12
Data złożenia artykułu: 2024-05-16 11:18:30


Statystyki


Widoczność abstraktów - 74
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Belarusian) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Irina Lappo

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.