Terminologia prawna w ustawodawstwie białoruskim z perspektywy retrospektywnej i prospektywnej

Alena Basalai

Streszczenie w języku polskim


Artykuł poświęcony jest analizie zagadnienia kształtowania się terminologii prawniczej w języku białoruskim. Należy zauważyć, że od początku XX w.  akty ustawodawstwa w Białorusi były najpierw opracowywane w języku rosyjskim, ale jednocześnie robiono tłumaczenia na język białoruski. Przeanalizowano główne okresy tworzenia norm, zaczynając od momentu ukształtowania Białoruskiej RSR do odzyskania niepodległości w 1991 r., tj. do momentu, kiedy język białoruski miał status jedynego języka państwowego, wyodrębniono charakterystyczne cechy każdego okresu. Przeanalizowano problem tłumaczenia terminów prawniczych na język białoruski na podstawie analizy umów międzynarodowych oraz aktów wewnętrznego ustawodawstwa białoruskiego. Podczas badania zauważono, że dominacja praktyki tłumaczenia aktów prawnych na język białoruski, brak stałej tradycji tworzenia norm w języku białoruskim, ograniczenia w użyciu języka białoruskiego w egzekwowaniu prawa negatywnie wpływa na opracowanie specjalnej terminologii prawniczej w języku białoruskim. W rezultacie w tłumaczeniach na język białoruski przeważają  zapożyczenia, głównie rusycyzmy. Jako możliwy sposób rozwiązania problemu proponuje się analizowanie podczas tłumaczenia pochodzenia terminu, a proces tłumaczenia łączyć z działalnością badawczą. W warunkach istnienia dwóch języków państwowych ważne jest równoległe tworzenie autentycznych tekstów w obu językach. Najlepszym rozwiązaniem problemu byłoby jednak sprowadzenie języka białoruskiego do statusu jedynego języka urzędowego i jedynego języka ustawodawstwa białoruskiego.


Słowa kluczowe


leksykon prawniczy, terminologia prawnicza, język aktów prawnych, ustawodawstwo białoruskie

Pełny tekst:

PDF (Belarusian)

Bibliografia


REFERENCES / BIBLIOGRAFIA

Civìlʹnij kodeks Ukraïni. (2003). (Vìdomostì Verhovnoï Radi Ukraïni (VVR), №№ 40-44 [Цивільний кодекс України (2003) (Відомості Верховної Ради України (ВВР), №№ 40-44], ст. 356). Режим доступа: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/435-15#Text (доступ: 05.05.2024)

Dagavor pamìž Rèspublìkaj Belarusʹ ì Rèspublìkaj Polʹšča ab pravavoj dapamoze i pravavyh adnosinah pa gramadzânskih, sâmejnyh, pracoǔnyh i kryminalʹnyh spravah, ustupìǔ u sìlu 30 lìpenâ 1995 goda [Дагавор паміж Рэспублікай Беларусь і Рэспублікай Польшча аб прававой дапамозе i прававых адносiнах па грамадзянскiх, сямейных, працоўных i крымiнальных справах, уступіў у сілу 30 ліпеня 1995 года].

Dekret Prezidenta Respubliki Belarusʹ ot 24.11.2006 g. №18 «O dopolnitelʹnyh merah po gosudarstvennoj zaŝitedetej v neblagopolučnyh semʹâh» [Декрет Президента Республики Беларусь от 24.11.2006 г. №18 «О дополнительных мерах по государственной защите детей в неблагополучных семьях»].

Dogovor meždu Respublikoj Belarusʹ, Respublikoj Kazahstan, Kyrgyzskoj Respublikoj i Rossijskoj Federaciej ob uglublenii integracii vèkonomičeskoj i gumanitarnoj oblastâh, vstupil v silu 9 iûlâ 1996 goda [Договор между Республикой Беларусь, Республикой Казахстан, Кыргызской Республикой и Российской Федерацией об углублении интеграции в экономической и гуманитарной областях, вступил в силу 9 июля 1996 года].

Dogovor o dobrososedstve i sotrudničestve Meždurespublikoj Belarusʹ i Litovskoj Respublikoj, vstupil v silu 26 aprelâ 1996 goda [Договор о добрососедстве и сотрудничестве между Республикой Беларусь и Литовской Республикой, вступил в силу 26 апреля 1996 года].

Ešniâzov Nuržan. S. (2017). Modelʹ nedostatkov? Kollizionno-pravovyepoloženiâ Modelʹnogo Graždanskogo Kodeksa SNG i ih otraženie v nacionalʹnyh zakonodatelʹstvah. Ku̇ķyķ ža̋ne memleket, № 3–4 (76–77), s. 100–116 [Ешниязов Нуржан. С. (2017). Модель недостатков? Коллизионно-правовые положения Модельного Гражданского Кодекса СНГ и их отражение в национальных законодательствах. Кұқық және мемлекет, № 3–4 (76–77), c. 100–116].

Gramadzânskì kodèks Belarusskaj SSR (1964 g.). (1965). Mìnsk, Vydavectva «Belarusʹ». [Грамадзянскі кодэкс Беларусскай ССР (1964 г.). (1965). Мінск, Выдавецтва «Беларусь»].

Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U.Nr 16, poz. 93).

Konstituciâ BSSR 1937 goda. [Конституция БССР 1937 года.] Режим доступа: https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/konstitutsiya-1937-goda/index.php#1937 (доступ: 05.05.2024)].

Konvenciâ o pravovoj pomoŝi, pravovyh otnošeniâh po graždanskim, semejnymi ugolovnym delam, zaklûčena v g. Minske 22.01.1993 goda [Kонвенция о правовой помощи, правовых отношениях по гражданским, семейным и уголовным делам, заключена в г. Минске 22.01.1993 года].

Čanturiâ, Lado (2006). Sdelka i voleizʺâvlenie v graždanskom prave. Ûrist, 3, 54-61. [Чантурия, Ладо (2006). Сделка и волеизъявление в гражданском праве Юрист, 3, 54-61]

Krasnej Vìktar. P. (1998). Funkcyânalʹna-stylâvaâ dyferèncyâcyâ belaruskajlìtaraturnaj movy. U: Belaruskaâ mova: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Red. Alâksandr Lukasanec, Mìkalaj Prigodzic, Lìdzìâ Sjameska (223–260). Opole: Uniwersytet Opolski [Красней Віктар. П. (1998). Функцыянальна-стылявая дыферэнцыяцыя беларускай літаратурнай мовы. У: Беларуская мова: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Red. Alâksandr Lukasanec, Mìkalaj Prigodzic, Lìdzìâ Sjameska (223–260). Opole: Uniwersytet Opolski].

Kuleš, Ganna Ì. (2015) Mova belaruskaga zakanadaǔstva XX stagoddzâ: genezìs ì èvalûcyâ. Mìnsk : BDU [Кулеш, Ганна. І. (2015) Мова беларускага заканадаўства ХХ стагоддзя: генезіс і эвалюцыя. Мінск: БДУ].

Kuleš, Ganna. (2016). Vykarystanne belaruskaj movy u zakanadaǔčajsfery va umovah bìlìngvìzmu. U: Mova – Lìtaratura – Kulʹtura: matèryâly VIII Mìžnar. navuk. kanf.,Mìnsk, 15–16 ver. 2016 g. U 2 č. Č.1 (153–158). Belaruskì dzârž. un-t; u aǔtarskajrèdakcyì. Mìnsk: RÌVŠ.] [Кулеш, Ганна. (2016). Выкарыстанне беларускай мовы у заканадаўчай сферы ва умовах білінгвізму. У: Мова – Літаратура – Культура: матэрыялы VIII Міжнар. навук. канф., Мінск, 15–16 вер. 2016 г. У 2 ч. Ч.1 (153–158). Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. Мінск: РІВШ.]

Martinovič Izabella. (2008). Ukreplenie i razvitiekonstitucionnyh osnov (načal) sudebnoj vlasti – garantiâ èffektivnosti sudebnoj sistemy. Ûsticiâ Belarusi. № 7, s. 12–16 [Мартинович Изабелла. (2008). Укрепление и развитие конституционных основ (начал) судебной власти – гарантия эффективности судебной системы. Юстиция Беларуси. №7, c. 12–16].

Obzor narušenij âzykovyh prav v Belarusi s 1ânvarâ po 30 iûnâ 2023 goda. Rèžym dostupu: https://penbelarus.org/2023/07/12/survey-of-violations-of-language-rights-in-belarus-from-january-1st-to-june-30th-2023.html (dostup 05.05.2024). [Обзор нарушений языковых прав в Беларуси с 1 января по 30 июня 2023 года. Рэжым доступу: https://penbelarus.org/2023/07/12/survey-of-violations-of-language-rights-in-belarus-from-january-1st-to-june-30th-2023.html ( доступ 05.05.2024).]

Pagadnenne pamìž Uradam Rèspublìkì Belarusʹ ì Uradam Karaleǔstva Nìdèrlandaǔ ab pazbâganni dvajnoga padatkaabkladannâ i papârèdžanni ǔhilennâ ad vyplaty padatkaǔ u dačynenni da padatkaǔ na dahody i maëmascʹ, uvajšoǔ u sìlu 31 snežnâ 1997 goda [Пагадненне паміж Урадам Рэспублікі Беларусь і Урадам Каралеўства Нідэрландаў аб пазбяганнi двайнога падаткаабкладання i папярэджаннi ўхiлення ад выплаты падаткаў у дачыненнi да падаткаў на даходы i маёмасць, увайшоў у сілу 31 снежня 1997 года].

Russko-belarusskij onlajn slovarʹ Skarnik. Rèžym dostupu: https://www.skarnik.by/. Dostup: 05.05.2024 [Русско-беларусский онлайн словарь Скарник. Рэжым доступу: https://www.skarnik.by/ (доступ: 05.05.2024)].

Sâmeška Lìdzìâ. Ì. (1998). Sacyâlìngvìstyčnyâ aspektyfunkcyâvannâ belaruskaj lìtaraturnaj movy. U: Belaruskaâ mova: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Red. Alâksandr Lukasanec, Mìkalaj Prigodzic, Lìdzìâ Sjameska (24–54). Opole: Uniwersytet Opolski [Сямешка Лідзія. І. (1998). Сацыялінгвістычныя аспекты функцыявання беларускай літаратурнай мовы. У: Беларуская мова: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Red. Alâksandr Lukasanec, Mìkalaj Prigodzic, Lìdzìâ Sjameska (24–54). Opole: Uniwersytet Opolski].

Senʹko Anatolʹ (2012). Lingvističeskoe obespečenʹe norm zakonodatelʹstva o âzyke sudoproizvodstva. Ûsticiâ Belarusi. № 3, s. 72–75 [Сенько Анатолий (2012). Лингвистическое обеспеченье норм законодательства о языке судопроизводства. Юстиция Беларуси. № 3, с. 72–75].

Sloǔnìk ûrydyčnyh tèrmìnaǔ. Rèžym dostupu: https://multilang.pravo.by/ru. Dostup: 05.05.2024 [Слоўнік юрыдычных тэрмінаў. Рэжым доступу: https://multilang.pravo.by/ru (доступ: 05.05.2024)].

Smolʹskaâ, Taccâna. M., Hryščanovìč, Lûdmìla. U. (2016). Belaruskaâ mova. Ûrydyčnaâ leksìka:vučèbny dapamožnìk dlâ studèntaǔ vyšèjšyh navučalʹnyh ustanoǔ paûrydyčnyh specyâlʹnascâh. Mìnsk: Rèspublìkanskì ìnstytut vyšèjšaj školy [Смольская, Таццяна. М., Хрышчановіч, Людміла. У. (2016). Беларуская мова. Юрыдычная лексіка: вучэбны дапаможнік для студэнтаў вышэйшых навучальных устаноў па юрыдычных спецыяльнасцях. Мінск: Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы].

Vâčorka, Vìncuk. (2017) Ne smâšyce mae prynazoǔnìkì.(Bìblìâtèka Svabody. ХХІ stagodzʹdze). Radyë Svabodnaâ Èǔropa / Radyë Svaboda [Вячорка, Вінцук. (2017). Не смяшыце мае прыназоўнікі. (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе). Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода].

Vasilevič Rygor. A. (2003). Kommentarij k Zakonu «Onormativnyh pravovyh aktah Respubliki Belarusʹ». Mіnsk: Interpresservis. [Василевич Григорий А. (2003). Комментарий к Закону «О нормативных правовых актах Республики Беларусь». Минск. Интерпрессервис].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2024.18.253-268
Data publikacji: 2025-01-08 14:18:20
Data złożenia artykułu: 2024-07-05 22:45:07


Statystyki


Widoczność abstraktów - 69
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Belarusian) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Alena Basalai

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.