Ewolucja statusu radcy prawnego w postępowaniu karnym

Streszczenie w języku polskim

Status radcy prawnego w postępowaniu karnym ulegał z biegiem czasu stopniowej zmianie. Były one uzależnione od czynników politycznych oraz wiązały się z koniecznością przełamania oporu adwokatury. Początkowo radca prawny mógł występować w procesie karnym jako pełnomocnik, choć to uprawnienie było do 2009 r. ograniczone do ściśle określonego kręgu reprezentowanych podmiotów. Uprawnienia obrończe po raz pierwszy, nie licząc postępowań dyscyplinarnych, zostały radcom prawnym przyznane w sprawach o wykroczenia w 2001 r. Zbliżenie uprawnień radców prawnych i adwokatów zaowocowało projektem ustawy o zawodzie adwokata z dnia 22 października 2009 r., zmierzającym do stworzenia tzw. nowej adwokatury. Projekt nie został uchwalony ze względu na krytyczne stanowiska obu samorządów. Przewidywał w swej treści możliwość występowania radcy prawnego w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym. Realizacja tego postulatu została podjęta w pracach nad wielką nowelizacją postępowania karnego. Prace te rozpoczęły się w 2012 r. i znalazły finał w ustawie z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw. Ostatecznie przyznano radcom prawnym uprawnienie do występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym, z wyłączeniem radców prawnych pozostających w stosunku pracy, nie licząc pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Próby zakwestionowania wskazanej nowelizacji przez adwokaturę przed Trybunałem Konstytucyjnym okazały się nieskuteczne. Kolejna zmiana postępowania karnego, uchwalona w marcu 2016 r., przywracająca niektóre rozwiązania obowiązujące przed wielką reformą procesu karnego, nie zmieniła już wprowadzonych uprawnień radców prawnych do występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym.