Studia pedagogiczne a przygotowanie do zawodu nauczyciela, pedagoga. Raport z badań jakościowych. Perspektywa mężczyzn nauczycieli edukacji przedszkolnej
Streszczenie w języku polskim
Praca w zawodzie nauczyciela wymaga uzyskania odpowiednich kwalifikacji oraz nabycia wiedzy i kompetencji w toku studiów wyższych. Choć podkreśla się znaczenie jakości kształcenia nauczycieli, wskazuje się też na szereg problemów związanych z tym procesem. Cele badań jakościowych były następujące: poznanie i zrozumienie doświadczeń mężczyzn nauczycieli z okresu studiów na kierunku pedagogicznym oraz poznanie ich oceny jakości przygotowania do zawodu nauczyciela z perspektywy czasu, a zatem uzyskanie odpowiedzi na pytania: W jaki sposób mężczyźni nauczyciele edukacji przedszkolnej postrzegają i oceniają studiowanie na kierunku pedagogicznym? W jaki sposób oceniają własną sytuację podczas tych studiów? Jakie są ich propozycje zmian dotyczące kształcenia nauczycieli? Badania z zastosowaniem metody wywiadu narracyjnego przeprowadzono w latach 2019 i 2020 na próbie 18 mężczyzn nauczycieli edukacji przedszkolnej z całej Polski. Na podstawie analizy i interpretacji materiału badawczego wyróżniono kategorie dotyczące postrzegania i oceny studiów pedagogicznych przez mężczyzn, oceny sytuacji mężczyzn na tych studiach oraz propozycji zmian w zakresie podniesienia jakości kształcenia nauczycieli. Wyniki badań umożliwiły wskazanie, że mężczyźni nauczyciele surowo oceniają studia pedagogiczne, jednocześnie wystosowując postulaty poprawy ich jakości. Narracje osadzono w ramach konstruktywizmu społecznego i paradygmatu interpretatywnego. Wskazano, że nauczyciele mężczyźni poprzez namysł nad jakością studiów pedagogicznych oraz proponowanie rozwiązań istniejących w tym obszarze problemów wpisują się w model refleksyjnego praktyka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Cudowska, A. (2017). Rola nauczyciela w zmianie oświatowej. W: J. Madalińska-Michalak, N.G. Pikuła, K. Białożyt (red.), Edukacja i praca nauczyciela. Ciągłość, zmiana, konteksty. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Czaja-Chudyba, I., Drwal, B., Włoch, M. (2017). Mężczyzna jako nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej. Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna, 5(2), 19–33.
Czerepaniak-Walczak, M. (1994). Kompetencje nauczyciela w kontekście założeń pedagogiki emancypacyjnej. W: M. Dudzikowa, A.A. Kotusiewicz (red.), Z pogranicza idei i praktyki edukacji nauczycielskiej. Białystok: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Czerepaniak-Walczak, M. (1995). Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii edukacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Denek, K. (2011). Nauczyciel – jego tożsamość, role i kompetencje. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, (3), 4–10.
Dudak, A. (2022). Postrzeganie mężczyzn wykonujących zawód nauczyciela przez studentów studiów nauczycielskich. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 41(4), 39–51. DOI: 10.17951/lrp.2022.41.4.39-51
Dudzikowa, M. (1993). Kompetencje autokreacyjne – możliwość ich nabywania w toku studiów pedagogicznych. Edukacja, Studia, Badania, Innowacje, (4), 14–28.
Dylak, S. (1995). Wizualizacja w kształceniu nauczycieli. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Fuszara, M. (2008). Dobrze jest być rodzynkiem, czyli mężczyźni w zawodach sfeminizowanych. W: M. Fuszara (red.), Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce (s. 329–360). Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Giddens, A. (2004). Socjologia. Warszawa: PWN.
Gołębniak, B.D. (1998). Zmiany edukacji nauczycieli. Wiedza, biegłość, refleksyjność. Toruń–Poznań: Wydawnictwo Edytor.
Gołębniak, B.D. (2009). Aplikacje konstruktywizmu do poradoznawstwa. Inspiracje pedentologiczne. W: A. Kargulowa (red.), Poradoznawstwo – kontynuacja dyskursu. Warszawa: PWN.
Gołębniak, B.D., Zamorska, B. (2014). Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia, praktyka, przestrzeń rozwoju. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Gromkowska-Melosik, A. (2013). Feminizacja zawodu nauczycielskiego – „różowe kołnierzyki” i paradoksy rynku pracy. Studia Edukacyjne, (25), 85–100.
Jankowska, K. (2008). Mężczyźni – nauczyciele gimnazjalni i licealni. W: M. Fuszara (red.), Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Jelonek, M., Kocór, M., Worek, B. (2017). Kandydaci do zawodu nauczyciela – kompetencje i zaangażowanie w ich rozwój. W: J. Madalińska-Michalak (red.), O nową jakość edukacji nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty pedagogiki. Myśleć teorią o praktyce. Warszawa: PWN.
Klus-Stańska, D., Nowicka, M. (2005). Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej. Warszawa: WSiP.
Komisja Europejska (2010). Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Bruksela.
Koperna, P. (2022). Mężczyzna nauczyciel edukacji przedszkolnej – kategoria nieobecna w dyskursie akademickim w Polsce. W: K. Jagielska (red.), Ważne obszary badawcze w pedagogice. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Krause, A., Muchacka, B., Przybyliński, S. (2017). Kształcenie nauczycieli – analiza na podstawie eksperckich doświadczeń z ocen programowych i instytucjonalnych Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Rocznik Pedagogiczny, 40, 89–103.
Kubinowski, D. (2011). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia, metodyka, ewaluacja. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kurzępa, J. (2006). Feminizacja zawodu nauczycielskiego i jej konsekwencje socjalizacyjne. W: R. Fudali, M. Kowalski (red.), Kobieta i mężczyzna w zawodzie nauczycielskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kwaśnica, R. (1993). Rozumienie dokształcania. W: R. Kwaśnica (red.), Pytanie o nauczyciela. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kwaśnica, R. (1994). Wprowadzenie do myślenia o wspomaganiu nauczycieli w rozwoju. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Kwaśnica, R. (2004). Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (T. 2). Warszawa: PWN.
Kwiatkowski, S.T. (2016). Innowacyjne kształcenie nauczycieli na przykładzie modelu singapurskiego. Studia z Teorii Wychowania, 7(4), 117–155.
Kwiatkowski, S.T. (2018). Uwarunkowania skuteczności zawodowej kandydatów na nauczycieli wczesnej edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT.
Lewartowska-Zychowicz, M. (2009). Nauczyciel (wczesnej edukacji) w relacjach wolności i przymusu. W: D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Lewowicki, T. (1994). Problemy teorii i praktyki pedagogiki wczesnoszkolnej. W: S. Palka (red.), Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwiązania w pedagogice wczesnoszkolnej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Lewowicki, T. (2021). O kształceniu nauczycieli – esej ponownie przypominający słabości i zawierający sugestie dróg poprawy. W: S.M. Kwiatkowski (red.), Współczesne problemy pedagogiki. W kierunku integracji teorii z praktyką. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Madalińska-Michalak, J. (2017). Filary pracy a kompetencje nauczyciela. W: J. Madalińska-Michalak, N.G. Pikuła, K. Białożyt (red.), Edukacja i praca nauczyciela. Ciągłość, zmiana, konteksty. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Marzec, B., Borda, M. (2018). Rola praktyk studenckich w kształceniu nauczycieli. Pedagogika Szkoły Wyższej, (23), 87–101. DOI: 10.18276/psw.2018.1-07
Milerski, B., Śliwerski, B. (red.). (2000). Pedagogika. Leksykon PWN. Warszawa: PWN.
Muchacka, B., Czaja-Chudyba, I. (2018). Bariery i ograniczenia w refleksyjnym rozwoju nauczycieli wczesnej edukacji. Forum Pedagogiczne, 8(2), 17–32. DOI: 10.21697/fp.2018.2.02
Najwyższa Izba Kontroli (NIK). (2017). Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/16/021
Nowak-Dziemianowicz, M. (2001). Oblicza nauczyciela, oblicza szkoły. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Okoń, W. (1992). Słownik pedagogiczny. Warszawa: PWN.
Ostrach, Z., Skałbania, B. (2018). Proces stawania się nauczycielem w koncepcji kształcenia ustawicznego. Polish Journal of Continuing Education, (4), 108–113.
Pienkiewicz, M., Jakubowicz-Bryx, A. (2004). Kompetencje dydaktyczne nauczycieli wczesnej edukacji. W: A. Jakubowicz-Bryx (red.), Edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna w warunkach przemian początku XXI wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Piotrowski, E. (2009). Kompetencje nauczyciela jako warunek adaptacji do pełnienia ról zawodowych. W: J. Szempruch, M. Blachnik-Gęsiarz (red.), Adaptacja zawodowa nauczyciela. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej.
Piróg, D., Wiejaczka, D. (2020). Fazy feminizacji profesji nauczycielskiej: przykłady z Polski i wybranych krajów. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica, 14, 132–146. DOI: 10.24917/20845456.14.9
Prucha, J. (2006). Pedeutologia. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. T. 2: Pedagogika wobec edukacji, polityki oświatowej i badań naukowych. Gdańsk: GPW.
Rozporządzenie (2018). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. 2018 poz. 1574 ze zm.).
Rozporządzenie (2019). Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. 2021 poz. 890).
Schön, D. (1987). The Reflective Practitioner: How Professionals Think in Action. New York: Basic Books.
Smak, M., Walczak, D. (2015). Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli. Raport z badania jakościowego. Pobrane z: https://produkty.ibe.edu.pl/docs/raporty/ibe-ee-raport-pozycja-spleczno-zawodowa-naucz-bj.pdf
Strykowski, W., Strykowska, J., Pielachowski, J. (2003). Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej. Poznań: Wydawnictwo eMPi2.
Szacki, J. (2004). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN.
Szempruch, J. (2012). Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szempruch, J. (2013). Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szempruch, J. (2022). Problemy kształcenia i doskonalenie nauczycieli w Polsce – w kierunku profesjonalizacji zawodu. Studia BAS, (2), 27–47. DOI: 10.31268/StudiaBAS.2022.11
Szott, M. (2017). Nauczyciel w kontekście przemian w systemie kształcenia: stan obecny i oczekiwane kierunki zmian. Studia Edukacyjne, (44), 399–415. DOI: 10.14746/se.2017.44.25
Walczak, D. (2016). Prestiż zawodu nauczyciela w percepcji różnych aktorów życia szkoły. Studia z Teorii Wychowania, 7(4), 93–115.
Wendland, M. (2011). Perspektywa konstruktywistyczna jako filozoficzna podstawa rozważań nad komunikacją. Kultura i Edukacja, (4), 30–47.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2023.36.4.37-75
Data publikacji: 2024-03-14 10:37:06
Data złożenia artykułu: 2023-04-27 04:03:21
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Paulina Koperna
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.