Świadomość zdrowotna młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym

Agnieszka Łaba-Hornecka, Aleksandra Mach

Streszczenie w języku polskim


Wprowadzenie: Świadomość zdrowotna człowieka jest definiowana jako złożona struktura poznawcza odpowiadająca za ukierunkowanie i organizowanie zachowania zdrowotnego. Ze względu na istotę niepełnosprawności intelektualnej, w tym częste współwystępowanie problemów zdrowotnych kluczowe wydaje się poznanie tej struktury u osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym.
Cel badań: Celem badań było przedstawienie w grupie badanej młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym poziomu jej wiedzy o zdrowiu i chorobach oraz miejsca zdrowia w hierarchii jej wartości, będących elementami świadomości zdrowotnej. Badaniami objęto ogółem 27 osób (16 kobiet – 59,26% i 11 mężczyzn – 40,74%). Badani byli w wieku od 13 do 19 lat.
Metoda badań: Posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, z techniką wywiadu standaryzowanego w formie rozmowy kierowanej. W celu pomiaru miejsca zdrowia w hierarchii wartości badanych, wykorzystano zmodyfikowany i dostosowany do możliwości poznawczych osób z niepełnosprawnością intelektualną kwestionariusz Lista Wartości Osobistych – LWO.
Wyniki: Otrzymane wyniki wskazują, że większość badanych osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym uzyskała wysokie wyniki wiedzy w kategoriach: zdrowie i choroba, aktywność ruchowa, higiena ciała, odżywianie, bezpieczeństwo. Na poziomie wyników przeciętnych znalazły się dwie kategorie: wypoczynek i pomoc medyczna. Ponadto dla dwóch badanych dobre zdrowie stanowiło najwyższą wartość, obok miłości, przyjaźni, ładnego wyglądu, bogactwa, wiedzy i mądrości, odwagi oraz dobroci.
Wnioski: Zaprezentowane wyniki badań stanowią istotną przesłankę do podejmowania systematycznych działań promujących zdrowie wśród uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, w celu zapobiegania oraz niwelowania niepożądanych zachowań zdrowotnych.

Słowa kluczowe


świadomość zdrowotna, wartości, wiedza o zdrowiu i chorobach

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Bobik, B. (2021). Plany życiowe młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi jako obszar pracy pedagoga szkolnego. Szkoła Specjalna, 2, 127–139. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.8475

Boczkowska, M. (2015). Zachowania zdrowotne młodzieży gimnazjalnej. Wyd. UMCS.

Borzucka-Sitkiewicz, K. (2009). Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna. In E. Syrek, K. Borzucka-Sitkiewicz (Eds.), Edukacja zdrowotna (pp. 68–131). WAiP.

Buczak, A. (2014). Zachowania żywieniowe młodzieży w perspektywie edukacji zdrowotnej. Wyd. UMCS.

Caton, S., Chadwick, D., Chapman, M., Turnbull, S., Mitchell, D., Stansfield, J. (2012). Healthy lifestyles for adults with intellectual disability: Knowledge, barriers, and facilitators. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 37(3), 248–259. https://doi.org/10.3109/13668250.2012.703645

Celebańska, D., Gawlik, K. (2013). Poziom aktywności fizycznej osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie. Fizjoterapia. Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, 21(3), 27–35.

https://doi.org/10.2478 pysio-2013-0049

Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Impuls.

Dyduch, E. (2010). System wartości młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. In I. Bieńkowska (Ed.), W kręgu resocjalizacji i wybranych zagadnień rozwoju oraz funkcjonowania osób niepełnosprawnych (vol. 2, pp. 139–152). Scriptum.

Emerson, E. (2005). Underweight, obesity and exercise among adults with intellectual disabilities in supported accommodation in Northern England. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 134–143.

https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2004.00617.x

Emerson, E., Hatton, C., Baines, S., Robertson, J. (2016). The physical health of British adults with intellectual disability: Cross sectional study. International Journal for Equity in Health, 15, 11.

https://doi.org/10.1186/s12939-016-0296-x

Gaweł, A. (2011). Świadomość zdrowotna jako kategoria wyznaczająca cele edukacji zdrowotnej. In A. Gaweł, B. Bieszczad (Eds.), Kategorie pojęciowe edukacji w przestrzeni interdyscyplinarnych interpretacji (pp. 83–99). Wyd. UJ.

Gaweł, A. (2021). Koncepcje i obszary badań pedagogiki zdrowia. Studia z Teorii Wychowania, 1(34), 167–182.

https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.8463

Górnik-Durose, M., Jach, Ł., Pasztak-Opiłka, A., Sikora, T. (2020). Sens i wartość zdrowia w kontekście współczesnej mentalności. Difin.

Gunia, G., Trojańska, M. (2007). Zdrowie jako wartość w edukacji i socjalizacji uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. In J. Rottermund (Ed.), Wielowymiarowość procesu rehabilitacji (vol. 2, pp. 149–155). Impuls.

Horbowska, J. (2017). Wartość „zdrowie” i jej miejsce w hierarchiach wartości młodzieży i osób dorosłych. Roczniki Pedagogiczne, 9(45/2), 147–158. http://dx.doi.org/10.18290/rped.2017.9.2-10

Hughes-McCormack, L.A., Rydzewska, E., Henderson, A., MacIntyre, C., Rintoul, J., Cooper, S.A. (2018). Prevalence and general health status of people with intellectual disabilities in Scotland: a total population study. Journal of Epidemiology and Community Health, 72, 78–85.

https://doi.org/10.1136/jech-2017-209748

Juczyński, Z. (2012). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Kamecka-Krupa, J. (2023). Umiejętności życiowe jako niezbędny element edukacji zdrowotnej. Zeszyty Naukowe Akademii Górnośląskiej, 2, 38–48. http://dx.doi.org/10.53259/2023.2.04

Kosycarz, E., Walendowicz, K. (2018). Świadomość zdrowotna jako kluczowy determinant stanu zdrowia społeczeństwa. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów,165, 79–94. https://doi.org/10.33119/SIP.2018.165.5

Leksy, K. (2019). Świadomość zdrowotna uczniów w kontekście zapobiegania chorobom nowotworowym. Pedagogika Społeczna, 2, 87–99. http://dx.doi.org/10.35464/1642-672X.PS.2019.2.07

Leksy, K. (2020). Młodzież we współczesnej przestrzeni społeczno-kulturowej. Wybrane aspekty zdrowotne i pedagogiczne. Difin.

Liberska, H. (2017). „Klasyczne” i współczesne podejścia do wartości w psychologii. In H. Liberska, A. Malina, D. Suwalska-Barancewicz (Eds.), Tradycja a nowoczesność. Wartości współczesnego człowieka – przedmiot, źródła, obszary i konflikty (pp. 20–32). Wyd. UKW.

Lipert A., Marciniak, P. (2015). Aktywność fizyczna osób niepełnosprawnych intelektualnie na przykładzie Domu Pomocy Społecznej w województwie kujawsko-pomorskim. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 5(3), 283–289. Retrieved 5, September, 2024 from: https://pzp.umw.edu.pl/en article/2015/5/3/283/

Łukasik, I.M. (2018). Budowanie świadomości zdrowotnej w orientacji na przyszłość wyzwaniem edukacji zdrowotnej. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 37(4), 93–106. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2018.37.4.93-106

Mach, A. (2015). Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną wobec życia w małżeństwie i rodzinie. Wyd. UR.

Mach, A. (2017). Edukacja zdrowotna uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym w nowej podstawie programowej. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4, 5–18.

Mach, A. (2018). Higiena jamy ustnej osób z niepełnosprawnością intelektualną – konteksty zdrowotne i edukacyjne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J, 31(2), 161–174.

http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.2.161-174

Maszke, A.W. (2008). Metody i techniki badań pedagogicznych. Wyd. UR.

Ratajczak, Z. (1997). Model zachowania się człowieka wobec własnego zdrowia. Wnioski dla praktyki promocyjnej. In Z. Ratajczak, I. Heszen-Niejodek (Eds.), Promocja zdrowia. Psychologiczne podstawy wdrożeń (pp. 56–69). Wyd. UŚ.

Rusinek, K. (2014). Aspiracje życiowe młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J, 27(2), 101–122.

http://dx.doi.org/10.17951/j.2014.27.2.101

Siedliska, A. (2017). Wartość zdrowia w percepcji dzieci chorych. Badania w szkole przyszpitalnej w Puławach. Roczniki Pedagogiczne, 9(45/2), 129-146. http://dx.doi.org/10.18290/rped.2017.9.2-9

Tyrer, F., Dunkley, A.J., Singh, J., Kristunas, C., Khunti, K., Bhaumik, S., Davies, M.J., Yates, T.E., Gray, L.J. (2019). Multimorbidity and lifestyle factors among adults with intellectual disabilities: A cross-sectional analysis of a UK cohort. Journal of Intellectual Disability Research, 63, 255–265. https://doi.org/10.1111/jir.12571

Wencławek, K., Wojnowski, K. (2019). Świadomość zdrowotna i zachowania

prozdrowotne młodzieży licealnej-przyczynek diagnostyczno-poznawczy. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki, seria Edukacja – Rodzina – Społeczeństwo, 4, 349–380.

Woynarowska, B. (2017). Zdrowie jako wartość. In B. Woynarowska (Ed.), Edukacjazdrowotna. Podstawy teoretyczne, metodyka, praktyka (pp. 27–28). PWN.

Young-Southward, G., Philo, Ch., Cooper, S.A. (2017). What effect does transition have on health and well-being in young people with intellectual disabilities? A systematic review. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 30(5), 805–823. https://doi.org/10.1111/jar.12286

Zadworna-Cieślak, M., Ogińska-Bulik, N. (2011). Zachowania zdrowotne młodzieży – uwarunkowania podmiotowe i rodzinne. Difin.

Zwack, C.C., McDonald, R., Tursunalieva, A., Lambert, G.W., Lambert, E.A. (2022). Exploration of diet, physical activity, health knowledge and the cardiometabolic profile of young adults with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 66(6), 517–532.

https://doi.org/10.1111/jir.12917

Zyznawska, J., Smoląg, D., Brzostek, Kulesa-Mrowiecka, M. (2015). Wpływ aktywności ruchowej w wodzie na poprawę jakości życia i funkcjonowanie psychosomatyczne osób niepełnosprawnych intelektualnie. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 13(3), 275–282.

https://doi.org/10.4467/20842627OZ.15.028.4786




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2024.43.4.145-165
Data publikacji: 2025-01-22 11:01:17
Data złożenia artykułu: 2024-07-05 11:55:00


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki





Prawa autorskie (c) 2025 Agnieszka Łaba-Hornecka, Aleksandra Mach

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.