Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Rozwój sieci kolegiów w litewskiej prowincji pijarów w XVIII w.
Streszczenie w języku polskim
Artykuł przedstawia losy szkół pijarskich prowincji litewskiej. Do Rzeczypospolitej pijarzy przybyli w 1642 r. Do 1662 r. polskie kolegia pijarskie należały do prowincji niemieckiej, bowiem dopiero wtedy powstała zatwierdzona przez papieża Aleksandra VII odrębna prowincja polska, w skład której wchodziła również wiceprowincja węgierska. Trzydzieści lat później (w 1692 r.) kolegia węgierskie utworzyły własną prowincję. W 1696 r. władze zakonu powołały wiceprowincję litewską, a w 1736 r. samodzielną prowincję litewską. Pierwszym prowincjałem litewskim został Franciszek Torkwat Tymiński. W drugiej połowie XVIII w. na terenie prowincji znajdowały się kolegia w następujących miejscowościach: Szczuczyn Litewski, Lida, Wilno (Collegium Nobilium, w 1773 r. pijarzy przejęli pojezuicki klasztor oraz kościół św. Rafała na Śnipiszkach), Łużki, Wiłkomierz, Rosienie, Lubieszów, Dąbrowica, Poniewież, Zelwa, Witebsk, Dubrowna. Po 1795 r. kolegium w Międzyrzeczu Koreckim, które jako jedyne z prowincji polskiej znalazło się w zaborze rosyjskim, przyłączono do prowincji litewskiej. Po okresie świetności upadek kolegiów i szkół nastąpił po powstaniu listopadowym.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
„Archiwum Pijarskie” 2003, 43.
Ausz M., The Piarist college in Vitebsk, „Studia Białorutenistyczne” 2019, 13.
Ausz M., The Piarist School in Raseiniai, „Res Historica” 2021, 51.
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. 2, Szkoły podstawowe i średnie, Lublin 1991.
Biegański S., Szkoły pijarskie w Polsce, „Muzeum” 1897, 13.
Giordano F., Święty Józef Kalasancjusz twórca szkoły pijarskiej, przeł. I. Stec-Sedecka, Kraków 1985.
Godlewska J., Wileński Instytut Szlachecki (1834–1863). Pamięci Prof. Stanisława Kościałkowskiego, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1985, 28.
Gozdawa M., Wspomnienie o Pijarach witebskich, „Kwartalnik Litewski” 1910, 1, 1.
Historia Domus Varsaviensis Scholarum Piarum, oprac. L. Chmaj, „Archiwum Dziejów Oświaty” 1959, 1.
Katalog Polskiej Prowincji Zakonu Kleryków Regularnych Matki Bożej Szkół Pobożnych (ojców pijarów), Kraków 1982.
Konopczyński W., Stanisław Konarski, Kraków 1926.
Kronika Kollegium Lubieszowskiego x.x. Pijarów, oprac. A. Moszyński, Kraków 1876.
Kurkowski J., Bernard Syruć (1731–1784), Warszawa–Lida 2009.
Kurkowski J., Nauczyciele i uczniowie szkoły pijarskiej w Szczuczynie, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1995, 1.
Kurkowski J., Pijarzy w Werenowie i Lidzie (1735–1845), „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 1997, 6, 1.
Kurkowski J., Z dziejów polskiego edytorstwa źródeł historycznych. Maciej Dogiel (1715–1760), „Analecta. Materiały z Dziejów Nauki” 2006, 15, 1–2.
Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do r. 1794, t. 4, Poznań 1851.
Niesiecki K., Herbarz Polski, t. 8, Lipsk 1841.
Picanoyl L., Brevis conspectus historico-statisticus ordinis scholarum piarum, Romae 1932.
Piechnik L., Próby odnowy Akademii Wileńskiej po klęskach Potopu i okresu kryzysu 1655–1730, Rzym 1987.
Podręczna Encyklopedia Kościelna, t. 31–32, Kraków 1913.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.
Szulc W., Spory Akademii Wileńskiej z pijarami o wyłączne prawo na szkoły 1723–1753, „Ateneum Wileńskie” 1939, 1.
Taraszkiewicz J., Pierwsze stulecie zakonu pijarów na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1642–1740), Gdańsk 2015.
Tołoczko W., Wiadomość historyczna o kościele Zelwiańskim, „Dwutygodnik Dyecezalny” 1913, 4, 23.
Zakony męskie w Polsce w 1772 r., red. L. Bieńkowski, J. Kłoczowski, Z. Sułowski, Lublin 1972.
Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.56.205-224
Data publikacji: 2023-12-21 13:04:01
Data złożenia artykułu: 2023-02-02 11:49:01
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Mariusz Grzegorz Ausz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.