Longobard, Bułgarzy i Grecy. Uprzedzenia i komunikacja w opowiadaniu Liudpranda z Cremony o jego poselstwie do Konstantynopola w 968 r.

Michał Piotr Tomaszek

Streszczenie w języku polskim


W ramach niniejszego artykułu analizowany jest tekst Liudpranda z Cremony będący sprawozdaniem z jego poselstwa na dwór cesarza bizantyjskiego Nicefora II Fokasa, odbytego w roku 968 w imieniu cesarza Ottona I Wielkiego. Poselstwo nie przyniosło kompromisu i Liudprand w swoim tekście tłumaczy się z niepowodzenia. Dzieło stanowi żywo napisany, bardzo złośliwy paszkwil skierowany przeciwko cesarzowi Niceforowi i jego poddanym – Grekom.

Rozwijana w artykule argumentacja uzasadnia tezę, zgodnie z którą Liudprand nie tylko wzywał cesarza Ottona i longobardzkich książąt Italii do wojny przeciw Bizancjum, a papieską kurię – do prowadzenia twardej polityki wobec cesarza i patriarchy. Umiejętnie operując uprzedzeniami, przedstawiał bowiem swoją propozycję budowania zachodniej tożsamości – tożsamości elit państwa Ottonów – w bardzo zdecydowanej opozycji do mającej starożytne korzenie kultury bizantyjskich Greków.

Liudprand kreśląc karykaturalny obraz cesarza Nicefora i jego dworu, niemęskich strojów Greków oraz ich ohydnego jedzenia i picia, wskazywał, że Konstantynopol nie reprezentuje sobą niczego pozytywnego. Ponadto starał się obnażyć iluzję bogactwa i potęgi wschodniego cesarstwa. Rytuały i ceremonie służyły oszukiwaniu poddanych i obserwatorów, gdy tymczasem ład uległ już zagubieniu. Ukazywał wschodnie imperium jako byt schyłkowy, podczas gdy przyszłość zdaje się przynależeć do ludów żyjących pod berłem Ottonów po obu stronach Alp.


Słowa kluczowe


Liudprand z Cremony; Otton I Wielki; Nicefor II Fokas; Konstantynopol; średniowieczna dyplomacja

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Humbertus S.R.E. cardinalis, Brevis et succinta commemoratio eorum quae gesserunt apocrisarii sanctae Romanae et apostolicae sedis in regia urbe, w: Patrologiae cursus completus, series latines, wyd. J.P. Migne, t. CXLIII, 1882.

Leonis Diaconi Caloensis Historiae libri decem et Liber de velitatione bellica Nicephori Augusti e recensione Caroli Benedicti Hasii, wyd. Ch. B. Hase [grecki tekst], Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 30, Bonn 1828.

Liudprand, Antapodosis, w: Die Werke Liudprands von Cremona, wyd. Joseph Becker, MGH Scriptores rerum Germanicarum 41, Hannover–Leipzig 1915.

Liudprand, Relatio de legatione Constantinopolitana, w: Die Werke Liudprands von Cremona, wyd. Joseph Becker, MGH SS rer. Germ. 41, Hannover–Leipzig 1915.

Liudprandi Cremonensis opera omnia, Corpus Christianorum, Continuatio Mediaevalis 156, wyd. P. Chiesa, Turnhout 1998.

Notker Balbulus, Gesta Karoli magni imperatoris, wyd. Hans F. Haefele, MGH SS rer. Germ. N.S. 12, Berlin 1962.

Povest’ vremennykh let, red. V.R. Adryanova-Perets, tłum. D.S. Likhachev, t. 1, Moskva–Leningrad 1950 [Повесть временных лет, red. В.Р. Адрянова-Перец, tłum. Д.С. Лихачев, t. 1, Москва–Ленинград 1950].

Widukindi monachi Corbeiensis Rerum Gestarum Saxonicarum libri tres, wyd. P. Hirsch, H.-E. Lohmann, MGH Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum 60, Hannower 1935.

A Companion to Byzantium and the West, 900–1204, red. N. Drocourt, S. Kolditz, Leiden–Boston 2022.

Becker A., Verbal and Nonverbal Diplomatic Communication at the Imperial Court of Constantinople (Fifth–Sixth Centuries), „Dumbarton Oaks Papers” 2018, 72.

Brakhman A., Außenseiter und 'Insider'. Kommunikation und Historiografie im Umfeld des ottonischen Herrscherhofes (Historische Studien 509), Husum 2016.

Brandes W., Liudprand von Cremona (Legatio Cap. 39–41) and a hitherto unregarded west-eastern correspondence on the meaning of the years 1000 A.D., „Byzantinische Zeitschrift” 2000, 93.

Burke J., Inventing and re-inventing Byzantium: Nikephoros Phokas, Byzantine Studies in Greece, and ‘New Rome’, w: Wanted: Byzantium. The Desire for a Lost Empire, red. I. Nilsson, P. Stephenson, „Acta Universitatis Upsaliensis: Studia Byzantina Upsaliensia” 2014, 15.

Ciggaar K., Western Travellers to Constantinople. The West and Byzantium, 962–1204, Leiden–New York–Köln 1996.

Drocourt N., Ambassades latines et musulmanes à Byzance : une situation contrastée (VIIIe–XIe siècles), „Byzantion” 2004, 74, 2.

Drocourt N., Au nez et à la barbe de l’ambassadeur. Cheveux, poils et pilosité dans les contacts diplomatiques entre Byzance et l’Occident (VIe–XIIe s.), w: Byzanz und das Abendland IV. Studia Byzantino-Occidentalia, red. E. Juhász, Budapest 2016.

Drocourt N., Passing on Political Information between Major Powers: The Key Role of Ambassadors between Byzantium and Some of Its Neighbours, w: International Diplomacy, red. I.B. Neumann, H. Leira, t. 2, Diplomacy in a Multicultural World, London 2013 (reprint artykułu opublikowanego najpierw w: „Al-Masāq. Islam and the Medieval Mediterranean” 2012, 24, 1).

Drocourt N., “Une diplomatie sans langue? La question des échanges linguistiques dans la diplomatie médio-byzantine”, w: Les langues de la négociation. Approches historiennes, red. D. Couto, S. Péquignot, Rennes 2017.

Gastgeber C., Linguistic Competence, Diplomacy and Diplomatics, w: A Companion to Byzantium and the West, 900–1204, red. N. Drocourt, S. Kolditz, Leiden–Boston 2022.

Goetz H.-W., The Image of the Greeks in Latin Sources, w: A Companion to Byzantium and the West, 900–1204, red. N. Drocourt, S. Kolditz, Leiden–Boston 2022.

Grabowski A., Ostatnie studia o Liudprandzie, „Studia Źródłoznawcze” 2013, 51.

Groth S., Kaisertum, italienisches Königtum und Papsttum. Zur (temporären) Fixierung eines Dreiecksverhältnisses durch Otto den Großen, „Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Bibliotheken” 2016, 96.

Head C., Physical descriptions of the emperors in Byzantine historical writing, „Byzantion” 1980, 50, 1.

Heng G., The Invention of Race in the European Middle Ages, Cambridge 2018.

Hoffmann T., Diplomatie in der Krise. Liutprand von Cremona am Hofe Nikephoros II. Phokas, „Frühmittelalterliche Studien” 2009, 43.

Hoffmann T., Von verlorenen Hufeisen und brennenden Nüssen – Über Konflikte im Rahmen des „diplomatischen“ Zeremoniells des byzantinischen Kaiserhofes, w: Transcultural Approaches to the Concept of Imperial Rule in the Middle Ages, red. C. Scholl, T.R. Gebhardt, J. Clauß, 2017.

Hunger H., Phänomen Byzanz – aus europäischer Sicht, Bayerische Akademie der Wissenschaften, Sitzungsberichte, Philosophisch-historische Klasse, Jahrgang 1984, H. 3, München 1984.

Huschner W., Transalpine Kommunikation im Mittelalter. Diplomatische, kulturelle und politische Wechselwirkungen zwischen Italien und dem nordalpinen Reich (9.–11. Jahrhundert), Hannover 2003.

Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.

Koder J., Byzanz als Mythos und Erfahrung im Zeitalter Ottos I., w: Ottonische Neuanfänge, red. B. Schneidmüller, S. Weinfurter, Mainz 2001.

Koder J., Die Sicht des “Anderen” in Gesandtenberichten, w: Die Begegnung des Westens mit dem Osten, Kongreßakten des 4. Symposions des Mediävistenverbandes in Köln 1991, red. O. Engels, P. Schreiner, Sigmaringen 1993.

Koder J., Erfolglos als Diplomat, erfolgreich als Erzähler? Liudprand von Cremona als Gesandter am byzantinischen Kaiserhof, w: Menschen, Bilder, Sprache, Dinge. Wege der Kommunikation zwischen Byzanz und dem Westen, cz. 2, Menschen und Worte, red. F. Daim et al., Mainz 2018.

Koder J., Liutprand von Cremona und die griechische Sprache, w: J. Koder, T. Weber, Liutprand von Cremona in Konstantinopel. Untersuchungen zum griechischen Sprachschatz und zu Realienkundlichen Aussagen in seinen Werken, Wien 1981.

Koder J., “Subjektivität und Fälschung in der byzantinischen Geschichte. Liutprand von Cremona als ‘Historiograph’ und als Objekt der Historiographie”, „Byzantiaka” 1995, 15.

Kolditz S., Beyond Liudprand and Theophano: Aspects of Western-Byzantine Relations in Ottonian and Salian Times, w: A Companion to Byzantium and the West, 900–1204, red. N. Drocourt, S. Kolditz, Leiden–Boston 2022.

Kolditz S., Leon von Synada und Liutprand von Cremona. Untersuchungen zu den Ost-West-Kontakten des 10. Jahrhunderts, „Byzantinische Zeitschrift” 2002, 95.

Kolia-Dermitzaki A., Byzantium and the West – the West and Byzantium (Ninth-Twelfth Centuries). Focusing on Zweikaiserproblem. An Outline of Ideas and Practices, w: Aureus. Volume dedicated to professor Evangelos K. Chrysos, Athens 2014.

Kresten O., Pallida mors Sarracenorum. Zur Wanderung eines literarischen Topos von Liudprand von Cremona bis Otto von Freising und zu seiner byzantinischen Vorlage, „Römische historische Mitteilungen” 1975, 17.

Leyser C., Episcopal Office in the Italy of Liudprand of Cremona, c.890–c.970, „The English Historical Review” 2010, 125, 515.

Leyser K. J., Ends and Means in Liutprand of Cremona, w: Byzantium and the West c.850–c. 1200. Proceedings of the XVIII Spring Symposium of Byzantine Studies. Oxford 30th March – 1st April 1984, red. J.D. Howard-Johnston, Amsterdam 1988.

Lintzel M., Studien über Liudprand von Cremona, w: M. Lintzel, Ausgewählte Schriften, t. 2, Zur Karolinger – und Ottonenzeit, zum hohen und späten Mittelalter, zur Literaturgeschichte, Berlin 1961.

Makowski Ł., Opisy zwierząt na przykładzie lwa w bestiariuszu Philippe’a de Thaon, w: Studia z historii gospodarczej, kulturowej i społecznej, red. P. Budzyński et al., „Vade Nobiscum” 2019, 21.

Mayr-Harting H., Liudprand of Cremona's Account of His Legation to Constantinople (968) and Ottonian Imperial Strategy, „The English Historical Review” 2001, 116, 467.

Morris R., The two faces of Nikephoros Phokas, „Byzantine and Modern Greek Studies” 1988, 12.

Rentschler M., Griechische Kultur und Byzanz im Urteil Westlicher Autoren des 10 Jhts, „Saeculum” 1978, 29, 4.

Rentschler M., Liudprand von Cremona. Eine Studie zum ost-westlichen Kulturgefälle im Mittelalter, Frankfurt a. M. 1981.

Schieffer R., Zur Dimension der Überlieferung bei der Erforschung narrativer Quellen des Mittelalters, w: Von Fakten und Fiktionen. Mittelalterliche Geschichtsdarstellungen und ihre kritische Aufarbeitung, red. J. Laudage, Köln–Weimar–Wien 2003.

Small A., Constantinopolitan connections: Liudprand of Cremona and Byzantium, w: From Constantinople to the frontier, red. N.M. Matheou, T. Kampianaki, L.M. Bondioli, Boston–Leyden 2016.

Sutherland J. N., Liudprand of Cremona, Bishop, Diplomat, Historian. Studies of the Man and his Age, Spoleto 1988.

Sutherland J. N., The Idea of Revenge in Lombard Society in the Eighth and Tenth Centuries: The Cases of Paul the Deacon and Liudprand of Cremona, „Speculum” 1975, 50, 3.

Sutherland J. N., The Mission to Constantinople in 968 and Liutprand of Cremona, „Traditio” 1975, 31.

Weber T., Essen und Trinken, w: J. Koder, T. Weber, Liutprand von Cremona in Konstantinopel. Untersuchungen zum griechischen Sprachschatz und zu Realienkundlichen Aussagen in seinen Werken, Wien 1981.

Weber T., Speisen mit dem Kaiser von Byzanz. Antike Gaumenfreuden aus Küche und Keller – verkostet von Liutprand von Cremona, „Antike Welt. Zeitschrift für Archäologie und Kulturgeschichte” 1996, 27, 6.

Zimpel D., Zur Bedeutung des Essens in der "Relatio de legatione Constantinopolitana" des Liutprand von Cremona, „Historische Zeitschrift” 1999, 269, 1.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.141-173
Data publikacji: 2024-10-22 08:44:46
Data złożenia artykułu: 2023-09-29 10:05:47


Statystyki


Widoczność abstraktów - 130
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 42

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Michał Piotr Tomaszek

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.