Hide
Show all
Email this article 
Attitudes of Bishops of the Roman Catholic Church Towards the Socio-Political Reality of the People’s Republic of Poland in the Light of the 1982–1985 Reports of the Denominational Apparatus
Abstract
The following text presents the attitudes of bishops of the Catholic Church in the socio-political reality of the People’s Republic of Poland in the first half of the 1980s from the perspective of analyses drawn up by the Office for Religious Affairs. It discusses the spectrum of attitudes of the church hierarchs, their most important goals and the methods with which the confessional apparatus tried to influence the attitudes of the bishops. The varying effectiveness of the conversations the representatives of the authorities had with the diocesan ordinaries was acknowledged, and it was pointed out that the moderate attitude of the church hierarchy was mainly due to the conviction that this was best for the interests of the Church.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Durka J., Sprawozdania oraz plan pracy Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie, „Polonia Maior Orientalis” 2014, 1.
Krawczyk M., Struktura organizacyjna i działalność Urzędu do Spraw Wyznań w latach 1950−1975 – wybór archiwaliów z wprowadzeniem, Siedlce 2022.
Ku prawdzie i wolności. Komunistyczna bezpieka wobec kard. Karola Wojtyły, wybór, wstęp, oprac., J. Marecki, M. Lasota, R. Szczęch, Kraków 2009.
Non omnis moriar. Abp Ignacy Tokarczuk we wspomnieniach, red. M. Krzysztofiński, Rzeszów 2016.
Tajne dokumenty państwo−Kościół 1980−1989, Londyn–Warszawa 1993.
Bereszyński Z., Ksiądz biskup Antoni Adamiuk – kapelan regionalnej „Solidarności” opolskiej, w: Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), t. 2, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Białecki K., Urząd do spraw Wyznań wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wybrane zagadnienia, „Roczniki Humanistyczne” 2018, 66, 2.
Czaczkowska E., Wiścicki T., Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia błogosławionego, Warszawa 2017.
Damazyn M., Polak i Biskup nieustraszony. Przyczynek do biografii ks. bpa Jana Michalskiego, sufragana gnieźnieńskiego, w: Roczniki Księdza Jerzego, t. 2, red. P. Nowogórski, W. Polak, W. Rozynkowski, Toruń–Górsk 2016.
Durka J., Sprawy wyznaniowe województwa częstochowskiego na podstawie sprawozdań Wydziału do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Częstochowie i Urzędu do spraw Wyznań w Warszawie z lat 1982–1984, w: Państwo–religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, red. J. Durka, Kalisz 2014.
Durka J., Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie i sytuacja Kościoła katolickiego w województwie konińskim w pierwszych latach po zniesieniu stanu wojennego w świetle materiałów Urzędu do spraw Wyznań w Warszawie, „Polonia Maior Orientalis” 2015, 2.
Gryz R., Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971–1980, Kielce 2007.
Kierski K.A., Relacje rządców diecezji warmińskiej z władzami komunistycznymi Polski w latach 1945–1989, Olsztyn–Warszawa 2024.
Krawczyk M., Działania Urzędu do spraw Wyznań w zakresie utrudniania duszpasterskiej i społecznej aktywności Kościoła–zagadnienia wybrane, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, seria: Administracja i Zarządzanie” 2017, 113.
Krawczyk M., Działalność Urzędu do spraw Wyznań w zakresie tworzenia i obsady stanowisk kościelnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, seria: Administracja i Zarządzanie” 2013, 97.
Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej w PRL, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, seria: Administracja i Zarządzanie” 2011, 89.
Krzysztofiński M., Arcybiskup Ignacy Tokarczuk (1918–2012). Metropolita przemyski obrządku łacińskiego, Rzeszów–Warszawa 2019.
Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo-Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970−1989, Warszawa 2019.
Łatka R., Krakowskie struktury aparatu państwowego PRL zajmujące się Kościołem katolickim, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, 36.
Łatka R., Niełatwe relacje kard. Franciszka Macharskiego z duchownymi współpracującymi z opozycją (13 XII 1981–1989), w: Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), t. 2, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Łatka R., Obraz opozycji w czasie rozmów Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski w latach 1980–1983, w: Miejsce i rola opozycji w systemach autorytarnych i demokratycznych, red. K. Kowalik, M. Kluzik, Kraków 2013.
Łatka R., Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980–1989, Kraków 2016.
Łatka R., Rada Główna Episkopatu Polski wobec przedsierpniowej opozycji (1976–1981), ,,Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, 29, 1.
Łatka R., Wołczański J., „Postawa nasza musi być jasna i czytelna dla narodu”. Biskup Ignacy Tokarczuk jako członek Episkopatu Polski w okresie prymasostwa kard. Stefana Wyszyńskiego (1965−1981), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2022, 119.
Michalski K., Działalność Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski 1980–1989, Warszawa 2012.
Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe, t. 1, Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do spraw Wyznań, w: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
Noszczak B., Antykościelna międzynarodówka. Relacje Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach komunistycznych Europy i świata (1954–1989), Warszawa 2020.
Nowakowski A., Administracja spraw wyznaniowych w powojennej Polsce, „Kościół i Prawo” 1997, 13.
Resler T., Wydział do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu w latach 1950–1973. Studium historycznoprawne, Warszawa 2022.
Sobieraj M., Działania operacyjne SB wobec Kurii Lubelskiej w latach 1975–1989, w: Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009.
Szczęch R., Między jawnym a tajnym. Współpraca administracji państwowej i aparatu bezpieczeństwa na terenie Polski południowej w celu uskuteczniania działań przeciwko duchowieństwu w latach 40. i 50. XX wieku, w: Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały, t. 3, red. J. Szczepaniak, M. Lasota, Kraków 2010.
Sznajder A., Budownictwo kościołów w diecezji częstochowskiej w latach 1945–1989, Katowice 2016.
Urząd ds. Wyznań: struktury, działalność, ludzie, t. 1, Struktury wojewódzkie, wybrane aspekty funkcjonowania, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Urząd ds. Wyznań: struktury, działalność, ludzie, t. 2, Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności, red. R. Łatka, Warszawa 2021.
Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie, t. 3, Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950−1975, red. R Łatka, Warszawa 2023.
Urząd ds. Wyznań: struktury, działalność, ludzie, t. 4, Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. R. Łatka, Warszawa 2024.
Zygner L., Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Płocku (1975−1989), w: Urząd ds. Wyznań: struktury, działalność, ludzie, t. 4, Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. R. Łatka, Warszawa 2024.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1777-1802
Date of publication: 2025-10-31 08:39:04
Date of submission: 2024-01-29 11:22:04
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Rafał Łatka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.