Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
‘Maksimum informacji’ – ‘minimum materiałów’: polityka gromadzenia w działalności Dyrektora Wydziału Archiwów Państwowych i Naczelnych Dyrektorów Archiwów Państwowych (1945–1989)
Streszczenie w języku polskim
Polityka gromadzenia archiwaliów w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w okresie 1945–1989 była uwarunkowana wieloma czynnikami. Znajdowały się wśród nich postawy dyrektora Wydziału Archiwów Państwowych i Naczelnych Dyrektorów Archiwów Państwowych, na które wpływ miały ich poglądy polityczne, wykształcenie, doświadczenia zawodowe oraz wiedza o archiwach. Polityka gromadzenia miała ścisły związek z realiami politycznymi i wartościowaniem akt. W omawianym okresie widoczne było stosowanie różnych metod oceniania dokumentów. Najczęściej występowały wykazy akt jako wartościowanie aprioryczne prowadzone w kancelarii, registraturze i archiwum instytucji, oraz ekspertyza jako ocena posterioryczna. W prawodawstwie przeważało zalecanie wykazów. Ekspertyza była mniej popularna. Wykazy dawały złudzenie rozwiązań prostszych i bardziej ekonomicznych. Doprowadziło to do powstania sformalizowanego i zbiurokratyzowanego systemu, który nie był doskonały. Występowały w nim błędy, które były sygnalizowane w przepisach prawa, jak i w literaturze archiwalnej. Ten sformalizowany i biurokratyczny system był bliski ideologii państwa komunistycznego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Printed sources
Archiwa. Przepisy prawne, ed. J. Góral, Toruń 2000.
Dekret z 29 marca 1951 r o archiwach państwowych, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Rozporządzenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 25 lipca 1984 r. w sprawie zasad klasyfikowania i kwalifikowania dokumentacji oraz zasady i tryb przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych, ‘Dziennik Ustaw’ 1984, 41.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 1952 r. w sprawie państwowego zasobu archiwalnego, ‘Dziennik Ustaw’ 1952, 24, 164 and 165.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1957 r. w sprawie państwowego zasobu archiwalnego, ‘Dziennik Ustaw’ 1957, 12, 66.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1958 r., ‘Dziennik Ustaw’ 1959, 2, 12.
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, ‘Dziennik Ustaw’ 1983, 38, 173.
Zarządzenie Ministra Szkolnictwa Wyższego z 9 kwietnia 1963 r. w sprawie podziału materiałów archiwalnych na kategorie archiwalne i ustalenie terminów ich przechowywania, ‘Monitor Polski’ 1963, 37, 184.
Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w latach 1952–2000, eds. M. Tarakanowska, E. Rosowska, Warszawa 2001.
Żongołłowicz B., Dzienniki, ed. D. Zamojska, Warszawa 2004.
Studies
Altman H., Aktualne zagadnienia archiwistyki zachodnio-europejskiej, ‘Archeion’ 1956, 25.
Altman H., Protokół o wzajemnym przekazaniu materiałów archiwalnych pomiędzy Polską Rzeczypospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną, ‘Archeion’ 1961, 35.
A[ltman] H., Przekazanie przez władze polskie cennych materiałów archiwalnych do Holandii, ‘Archeion’ 1957, 27.
Altman H., Zadania archiwów w świetle konferencji archiwów w Zagrzebiu, ‘Archeion’ 1958, 28.
Altman H., Zagadnienie selekcji akt, ‘Archeion’ 1958, 29.
Bachulski A., Brakowanie akt, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Bańkowski P., Archiwalia i rękopiśmienne zbiory biblioteczne, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Belcorchia E., La valorisation: mutation(s) dans le long temps, ‘La Gazette des Archives’ 2016, 244.
Bielińska M., Stan i zadania archiwów polskich wobec aktualnych potrzeb nauki historycznej, ‘Archeion’ 1956, 26.
Bielińska M., Zasady oceny akt najnowszych, ‘Archeion’ 1958, 29.
Biernat Cz., Marksistowsko-leninowska teoria archiwistyki i jej percepcja w Polsce, ‘Teki Archiwalne’ 2001, 28, Seria Nowa 6.
Biernat Cz., Nowe metody nadzoru i opieki nad archiwami urzędów, instytucji i przedsiębiorstw, ‘Archeion’ 1964, 40.
Biernat Cz., Problemy archiwistyki współczesnej, Warszawa 1977.
Chajn L., XIII Międzynarodowa Konferencja Okrągłego Stołu Archiwów w Bonn i Bad Godesberg oraz jej problemy, ‘Archeion’ 1972, 57.
Chajn L., XIV Międzynarodowa Konferencja Okrągłego Stołu Archiwów w Luksemburgu, ‘Archeion’ 1974, 60.
Chajn L., Rola i zadania państwowej służby archiwalnej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ‘Archeion’ 1971, 56.
Chajn L., W sprawie Międzynarodowej Konferencji Okrągłego Stołu Archiwów w 1970 r., ‘Archeion’ 1970, 54.
Chmielewski Z., Problemy archiwistyki podzielonej Europy. Selekcja i opracowanie dokumentacji 1918–1991, Warszawa 2017.
Chojecka J., Problematyka wartościowania dokumentacji masowej w Republice Federalnej Niemiec, in: Dokumentacja masowa. Z problematyki kształtowania zasobu archiwalnego, eds. I. Mamczak–Gadkowska, K. Stryjkowski, Poznań 2012.
Cieślak F., Zyśko W., Akta o wartości trwałej w administracji rolnej, państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych, ‘Archeion’ 1959, 29.
Gerber R., Cele i zadania służby archiwalnej w Polsce, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Gerber R., Wytyczne do projektu nowelizacji dekretu o państwowej służbie archiwalnej (Referat wygłoszony dnia 23 września na konferencji archiwalnej we Wrocławiu), ‘Archeion’ 1948, 18.
Gołębiowska L., Akta o wartości trwałej w najwyższych organach władzy i administracji państwowej, ‘Archeion’ 1958, 29.
Ihnatowicz I., Akta o wartości trwałej w przedsiębiorstwie przemysłowym, ‘Archeion’ 1958, 29.
Jakubowski J., Gerber Rafał (1909–1981), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 1, 1918–1984, Warszawa 1988.
Jaros J., Brakowanie akt najnowszych, ‘Archeion’ 1956, 25.
Kolankowski Z., Praca w Wydziale Archiwów Państwowych (1949–1951), ‘Acta Universitatis Nicolai Copernici’ 1984, Historia 19.
Kolankowski Z., Suchodolski Witold (1887–1967), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 1, 1918–1984, Warszawa 1988.
Kolankowski Z., W Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (kartka wspomnień), in: Historia i archiwistyka. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Andrzeja Tomczaka, eds. S. Kalembka et al., Toruń–Warszawa 1992.
Koller S., Wykaz akt oraz zarządzenia, wytyczne i decyzje kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w procesie brakowania i niszczenia akt operacyjnych Służby Bezpieczeństwa w latach 1956–1898. Analiza porównawcza, in: Archiwa Polski i Europy: wspólne dziedzictwo – różne doświadczenia, ed. A. Kulecka, Warszawa 2017.
Konarski K., Nowe zdania polskiej archiwistyki, ‘Archeion’ 1948, 17.
Kostuś W., Akta o wartości trwałej w terenowych organach administracji państwowej, ‘Archeion’ 1958, 29.
Kozłowski K., Walichnowski Tadeusz (1928–2005), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 3, 1835–2015, Warszawa 2017.
Krupska Z., Tarakanowska M., Problem kształtowania narastającego zasobu aktowego w Polsce Ludowej, ‘Archeion’ 1970, 53.
Kubiczkowa B., Akta powtarzalne w zespołach instytucji państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Próba oceny, problem brakowania), ‘Archeion’ 1971, 55.
Kulecka A., Rutkowski T.P., Oczami agenta. Środowiska naukowe i archiwalne w doniesieniach TW ‘Zyg’ – Zygmunta Kolankowskiego, Warszawa 2012.
Landau Z., Tomaszewski J., Centralne gospodarcze instytucje koordynacyjne i ich akta o wartości trwałej, ‘Archeion’ 1958, 29.
Lesiński H., Przekazanie akt do Woj. Archiwum Państwowego w Szczecinie przez Niemiecką Republikę Demokratyczną, ‘Archeion’ 1964, 40.
Listy Michała Wąsowicza do Witolda Suchodolskiego i inne źródła archiwalne 1945–1954. Rzecz o archiwach, archiwistach i archiwaliach na Dolnym Śląsku, eds. G. Trzaskowska, I. Łaborewicz, Wrocław 2016.
Łosowski J., Treści ideologiczne w sowieckich podręcznikach archiwistyki, in: Archiwa Polski i Europy: wspólne dziedzictwo – różne doświadczenia, ed. A. Kulecka, Warszawa 2017.
Maciejewska W., Druga partia z transportu akt przekazanych Polsce przez Związek Radziecki w latach 1961–1962, ‘Archeion’ 1964, 40.
Maciejewska W., Wzajemne przekazanie akt przez Niemiecką Republikę Demokratyczną i Polską Rzeczpospolitą Ludową, ‘Archeion’ 1962, 38.
Motas M., Chajn Leon (1910–1983), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 1, 1918–1984, Warszawa 1988.
Nawrocki S., Brakowanie akt w archiwach angielskich według zaleceń Komitetu Grigga, ‘Archeion’ 1959, 31.
Nawrocki S., Praktyka brakowania akt w urzędach, przedsiębiorstwach i instytucjach, ‘Archeion’ 1964, 40.
Perłakowska E., Wartościowanie dokumentacji masowej – próba zdefiniowania problemu, in: Dokumentacja masowa. Z problematyki kształtowania zasobu archiwalnego, eds. I. Mamczak-Gadkowska, K. Stryjkowski, Poznań 2012.
Przekazane Polsce przez Związek Radziecki materiały rękopiśmienne, wywiezione w czasie wojny przez hitlerowców do Niemiec, ‘Archeion’ 1958, 28.
Radtke I., Narastanie zespołów akt w zakładach pracy w świetle obowiązujących przepisów kancelaryjnych, ‘Archeion’ 1968, 48.
Rappaport H., Rewindykowane z ZSRR w roku 1964 akta pomocnika generał-gubernatora do spraw policyjnych (Pomoszcznika Warszawskogo Gienierał-Gubiernatora po Policiejskoj Czasti) z lat 1897–1917 jako źródła do dziejów ówczesnego Królestwa Polskiego, ‘Archeion’ 1968, 50.
R.A.[ Rybarski A. ], Witold Suchodolski, ‘Archeion’ 1967, 47.
Robótka H., Wartościowanie akt. Przeszłość i przyszłość, in: Dokumentacja masowa. Z problematyki kształtowania zasobu archiwalnego, eds. I. Mamczak-Gadkowska, K. Stryjkowski, Poznań 2012.
Rosowska E., Wojciechowski Marian Kazimierz (1927–2006), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 3, 1835–2015, Warszawa 2017.
Skopowski Cz., Zwrot Archiwum Unitatis (Braci Czeskich) z Leszna, ‘Archeion’ 1962, 37.
Sprawozdanie z działalności Wydziału Archiwów Państwowych na rok 1948, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Stebelski A., Rękopis archiwalny i biblioteczny, ‘Archeion’ 1951, 19/20.
Stobiecki R., Historia pod nadzorem. Spory o nowy model historii w Polsce (II połowa lat czterdziestych – początek lat pięćdziesiątych), Łódź 1993.
Stobiecki R., Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna…ale skomplikowana, Warszawa 2007.
Stryjkowski K., Dokumentacja masowa i jej wartościowanie w archiwach wybranych krajów frankofońskich (na przykładzie akt osobowych), in: Dokumentacja masowa. Z problematyki kształtowania zasobu archiwalnego, eds. I. Mamczak–Gadkowska, K. Stryjkowski, Poznań 2012.
Suchodolski W., Archiwa wobec dzisiejszej problematyki badań historycznych, ‘Archeion’ 1948, 17.
Suchodolski W., Potrzeby archiwów państwowych w świetle wniosków, zgłoszonych na wrocławskiej konferencji archiwistów, ‘Archeion’ 1948, 18.
Suchodolski W., Zagadnienie strat kulturalnych w ogólnym programie odszkodowań, Warszawa 1945.
Tandecki J., Archiwa w Polsce w latach 1944–1989. Zarys dziejów, Toruń 2017.
Tarakanowska M., Problem brakowania akt w Polsce w świetle przepisów i literatury archiwalnej w 1atach 1918–1965, ‘Archeion’ 1967, 46.
Tomaszewski J., Akta instytucji kredytowych w Polsce, ‘Archeion’ 1956, 25.
Tomczak A., Zarys dziejów archiwów polskich, Toruń 1982.
Walichnowski T., Aktualne zadania archiwów państwowych w Polsce, ‘Archeion’ 1977, 65.
Wąsowicz M., Altman Henryk (1897–1974), in: Słownik Biograficzny Archiwistów Polskich, vol. 1, 1918–1984, Warszawa 1988.
Wielopolski A., Akta bankowe o wartości trwałej, ‘Archeion’ 1958, 29.
Wydział Archiwów Państwowych w latach 1945–1947, ed. R. Rybarski, ‘Archeion’ 1948, 17.
Wystawa rewindykacyjna Zbiorów Państwowych: wybór dzieł sztuki i pamiątek narodowych odzyskanych z Rosji na podstawie traktatu pokojowego w Rydze, intr. W. Suchodolski, 1929.
Żukowski M., Dzieje administracji w Polsce w XX wieku, Warszawa 2011.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2020.49.487-529
Data publikacji: 2020-12-21 13:06:20
Data złożenia artykułu: 2019-03-08 19:49:22
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Alicja Kulecka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.