Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Ludwig Woltmann i recepcja myśli Arthura de Gobineau (1816–1882) w Niemczech
Streszczenie w języku polskim
Za swoistego ojca idei rasizmu uważa się powszechnie Francuza Arthura Josepha de Gobineau (1816–1882). Stworzony przez niego system segregował ludzi ze względu na pochodzenie, klasę i rasę, przy czym wartości te były dla niego tożsame. Przyjęte przez de Gobineau kryteria oceny poszczególnych grup ludności (np. wysoka ocena europejskich Żydów czy niska ocena rasowa mieszkańców Saksonii) różniły się jednak w tak daleko idący sposób od późniejszych systemów kwalifikacji rasistowskiej, że niejednokrotnie zwracano uwagę na niekompatybilność jego założeń z tezami niemieckich nazistów czy amerykańskich epigonów rasy nordycznej. Pojawiało się jednak pytanie, jak kształtowała się relacja między systemem opracowanym przez Francuza a twórcami doktryny rasistowskiej w innych krajach.
Tekst ten skupia się na recepcji myśli francuskiego badacza dokonanej przez niemieckiego socjologa Ludwiga Woltmanna, zadeklarowanego socjaldemokratę i zajadłego nacjonalistę. Woltmann podjął się syntezy pism de Gobineau z twierdzeniami Darwina i Marksa (czym dokonał radykalnego zwrotu w postrzeganiu pism Francuza), w efekcie wytyczając nowy, zrywający z klasową interpretacją rasizmu kurs ideologii rasistowskiej. Jego zdaniem Niemcy były głównym siedliskiem wartościowej rasowo białej ludności i to pochodząca z Niemiec ludność stanowiła rdzeń rasowy elit krajów ościennych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Chamberlain H.S., Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts, München 1903.
Engelamnn M., Das Germanentum und sein Verfällt. Eine rassenpolitische Studie, Stuttgart 1905.
Gebhard A., Rezension zu L. Schemann Gobinea und die deutsche Kultur, „Alldeutsche Blätter” 1910, 20/26.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome quatrième, Paris 1855.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome premier, Paris 1853.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome premier, Paris 1884.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome second, Paris 1853.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome second, Paris 1884.
Gobineau J.A., Essai sur l'inégalité des races humaines, tome troiseme, Paris 1855.
Gobineau J.A., The Inequality of Human Races, London 1915.
Gobineau J.A., The Inequality of Human Races, New York 1915.
Gobineau J.A., The Moral and Intellectual Diversity of Races: With Particular Reference to Their Respective influence in the civil and political History of Mankind, Philadelphia 1856.
Gobineau J.A., Versuch über die Ungleichheit der Menschenrassen, Stuttgart 1898.
Günther H.F.K., Adel und Rasse, München 1927.
Günther H.F.K., Rassenkunde des deutschen Volkes, München 1933.
Hitler A., Mein Kampf, Band I, München 1925.
Hitler A., Mein Kampf – Moja Walka edycja krytyczna, tłum. E.C. Król, Warszawa 2020.
Kertzer E., Josef Arthur Graf von Gobineau, sein Leben und sein Werk, Leipzig 1902.
Klemm G., Allgemeine Kulturgeschichte der Menschheit, Bd. 1, Leipzig 1843–1852.
de Lapouge G.V., Les Sélectionssociales, cours libre de science politique professé à l'Université de Montpellier, 1888–1889, Paris 1896.
Marx K., Engels F., Marx–Engels–Werke, Band 20, Berlin 1975.
de Quatrefages J.A., The Prussian Race ethnologically considered, London 1871.
Schemann L., Gobineau und die deutsche Kultur, Leipzig 1910.
Schemann L., Gobineaus Rassenwerk. Aktenstücke und Betrachtungen zur Geschichte und Kritik des „Essai surl'inégalité des raceshumaines”, Stuttgart 1910.
Sieyès E.–J., Qu’est-ce que le tiers état?, Paris 2002 [1789].
Wilser L., Deutsche Vorzeit. Einführung in die germanische Altertumskunde, Steglitz 1918.
Wilser L., Die Herkunft der Deutschen. Neue Forschungen über Urgeschichte, Abstammungund Verwandtschaftsverhältnisse Unseres Volkes, Karlsruhe 1885.
Wilser L., Gobineau und seine Rassenlehre, „Politisch-Anthropologische Revue” 1902–1903, 1.
Woltmann L., Cristoph Columb, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904–1905, 3.
Woltmann L., Der historische Materialismus. Darstellung und Kritik der marxistischen Weltanschauung, Düsseldorf 1900.
Woltmann L., Die Darwinsche Theorie und der Sozialismus. Ein Beitrag zur Naturgeschichte der menschlichen Gesellschaft, Düsseldorf 1899.
Woltmann L., Die Germanen in Frankreich. Eine Untersuchung über den Einfluß der germanischen Rasse auf die Geschichte und Kultur Frankreichs, Jena 1907.
Woltmann L., Die Germanen und die Renaissance in Italien, Jena 1905.
Woltmann L., Die germanische Abstammung der Galileo Galileis, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904–1905, 3.
Woltmann L., Der physische Typus Raffaels, „Politisch-Anthropologische Revue” 1902–1903, 1.
Woltmann L., Germanen in Spanien, „Politisch-Anthropologische Revue” 1906–1907, 5.
Woltmann L., Klemm und Gobineau, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907–1908, 6.
Woltmann L., Marxismus und Rasentheorie, „Politisch-Anthropologische Revue” 1905–1906, 4.
Woltmann L., Politische Anthropologie. Eine Untersuchung über den Einfluß der Descendenztheorie auf die Lehre von der politischen Entwicklung der Völker, Jena 1903.
Woltmann L., Rassenpsychologie und Culturgeschichte, München 1904.
Woltmann L., Sind die Goten in Italien untergegangen?, „Politisch-Anthropologische Revue” 1905–1906, 4.
Woltmann L., Vorlaufer Gobineau, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904–1905, 3.
Woltmann L., War Dante Blond oder Brünett?, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904–1905, 3.
Biddiss M.D., Father of racist ideology: the social and political thought of Count Gobineau, New York 1970.
Burnett L.A., Henry Hotze – Confederate Propagandist: Selected on Revolution, Recognition, and Race, Tuscaloosa 2008.
Field G.G., Evangelist of Race, The Germanic Vision of Houston Stewart Chamberlain, New York 1981.
Fortier P.A., Gobineau and German Racism, „Comparative Literature” 1967, 19, 4.
Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w Collège de France, 1976, tłum. M. Kowalska, Warszawa 1998.
Gasman D., The Scientific Origin of National Socialism, New Brunswick and London 2004.
Goldstein J.E., Toward an Empirical History of Moral Thinking: The Case of Racial Theory in Mid-Nineteenth-Century France, „The American Historical Review” 2015, 120, 1.
Górny M., Wielka Wojna profesorów. Nauki o człowieku (1912–1923), Warszawa 2014.
Grant M., Der Untergang der großen Rasse. Die Rassen als Grundlage der Geschichte Europas, München 1925.
Grant M., Passing of the Great Race, New York 1916.
Gregor A.J., Marxism, Fascism, and Totalitarianism: Chapters in the Intellectual History of Radicalism, Stanford 2009.
Gumplowicz L., Nieco o „rasologii” niemieckiej, „Przegląd Historyczny” 1906, 3, 3.
Hecker H., Vom „Slavogermanen” zum Slaven, Zur Darstellung der Slaven in der Rasenideologie H. S. Chamberlains, w: Osteuropa in Geschichte und Gegenwart. Festschrift für Günther Stökl zum 60. Geburtstag, Köln 1977.
Jung W., Ideologische Voraussetzungen, Inhalte und Ziele außenpolitischer Programmatik und Propaganda in der deutschvölkischen Bewegung der Anfangsjahre der Weimarer Republik – Das Beispiel Deutschvölkischer Schutz- und Trutzbund, Göttingen 2000.
Kale S., Gobineau, Racism, and Legitimism: a royalist Heretic in nineteenth-century France, „Modern Intellectual History” 2010, 7.
Kipper R., Der Germanenmythos im Deutschen Kaiserreich: Formen und Funktionen historischer Selbstthematisierung, Göttingen 2002.
Köck J., „Die Geschichte hat immer Recht”: Die Völkische Bewegung im Spiegel ihrer Geschichtsbilder, Frankfurt 2015.
Köck J., Joseph Arthur de Gobineau – Rezeption in Deutschland und Umdeutung zum Propheten der völkischen Bewegung, „Jahrbuch der Hambach-Gesellschaft” 2011/2012, 19.
Köck J., Ludwig Schemann und die Gobineau-Vereinigung, „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft” 2011, 9.
Ludwig Schemann, w: Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945, Frankfurt am Main 2003.
Maleszka M., Biblijna argumentacja w dyskusji o separacji rasowej i niewolnictwie czarnych w USA, „Klio” 2013, 27, 4.
Maleszka M., Houston Stewart Chamberlain's view on Bosnians, w: Poliska u Bosni, Bosna u Poljskoj, Toruń–Kraków–Sarajewo 2015.
Misch J., Die politische Philosophie Ludwig Woltmanns im Spannungsfeld von Kantianismus, historischem Materialismus und Sozialdarwinismus, Bonn 1975.
Mosse G.L., Kryzys ideologii niemieckiej, Warszawa 1972.
Nash J.C., Review of NationalMyths in Renaissance France: Francus, Samothes and the Druids, „The French Review” 1996, 69, 6.
Olszewski H., Nauka historii w upadku: studium o historiografii i ideologii historycznej w imperialistycznych Niemczech, Warszawa 1982.
Popowicz K., Lamarkizm społeczny a rasizm i eugenika we Francji, Warszawa 2009.
Ryback T.W., Hitler's private library, New York 2008.
Sussman R.W., The Myth of Race: The Troubling and Persistence of an Unscientific Idea, Harvard 2015.
Wielomski A., Koncepcje neofeudalne w osiemnastowiecznej Francji, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Handlu i Prawa. Seria Prawo” 2000, 3.
Young E.J., Gobineau und der Rassismus, Meisenheim am Glan 1968.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.54.243-273
Data publikacji: 2022-12-14 08:36:44
Data złożenia artykułu: 2021-09-08 11:24:29
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Mateusz Maleszka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.